Εδώ, σ’ αυτό το δρόμο, γεννιούνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών, ίσαμε τη στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του επιταφίου και θα χαθεί..-Από τη Μανταλένα Μαρία Διαμαντή

Μάνος Χατζιδάκις. Ένας ανατρεπτικό στοχαστής, μια μεγαλοφυία της τέχνης που άλλαξε την ιστορία του ελληνικού τραγουδιού.

Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, ακούω τη μουσική του. Μαζί της, μάλιστα, έχω συνδέσει αρκετά σημαντικά γεγονότα της ζωής μου. Ο Μάνος Χατζιδάκις, πετυχαίνει με ένα μοναδικό τρόπο να διοχετεύει τόνους συναισθημάτων μιλώντας στην ψυχή. Τί να πρωτογράψει κανείς για τον μεγάλο εκφραστή της καρδιάς, για τη πολυσύνθετη προσωπικότητά του και τη συμβολή του στην τέχνη;

Για τη γέννησή του ο ίδιος γράφει :“Στις 10 το βράδυ γεννήθηκα. Απόψε δεν είχα καιρό ν’ακούσω μουσική. ‘Επρεπε να γνωρίσω τη μητέρα μου και τον πατέρα μου.”

Γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 1925 στην Ξάνθη. Ο πατέρας του, Γεώργιος Χατζιδάκις, καταγόταν από τη Μύρθιο Ρεθύμνου και ήταν δικηγόρος και η μητέρα του, Αλίκη, καταγόταν από την Ανδριανούπολη. “Από τη μητέρα μου, κληρονόμησα όλους τους γρίφους που από παιδί μ’απασχολούν και μέχρι σήμερα κάνω προσπάθειες να τους λύσω. Χωρίς τους γρίφους της, δεν θα ήμουν ποιητής…” λέει ο ίδιος.Στα τέσσερά του χρόνια, αρχίζει μαθήματα πιάνου, με δασκάλα τη γνωστή μουσικό της Ξάνθης, Αλτουνιάν. Παράλληλα, μαθαίνει βιολί κι ακορντεόν. Το 1932, η μητέρα, ο Μάνος κι η αδελφή του Μιράντα, εγκαθίστανται οριστικά στην Αθήνα. Οι γονείς τους αποφασίζουν να ακολουθήσουν χωριστούς δρόμους.

“Είμαι ένα γέννημα δύο ανθρώπων που καθώς γνωρίζω δεν συνεργάστηκαν ποτέ, εκτός απ’την στιγμή που αποφάσισαν την κατασκευή μου. Γι’αυτό και περιέχω μέσα μου χιλιάδες αντιθέσεις κι όλες τις δυσκολίες του Θεού. Όμως η αστική μου συνείδηση, μαζί με τη θητεία μου την λεγόμενη ‘ευρωπαική’ έφεραν ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα.΄Εγινα τόσο ομαλός, έτσι που οι γύρω μου να φαίνονται όλοι ανώμαλοι .” συμπληρώνει στο βιογραφικό του σημείωμα.

Το 1938 ο πατέρας του σκοτώνεται σε αεροπορικό δυστύχημα σε ταξίδι για το Μιλάνο. Αυτό το γεγονός και η έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, οδήγησαν την οικογένειά του σε οικονομική καταστροφή. Ο νεαρός Χατζιδάκις εργάζεται, για βιοποριστικούς λόγους ως παγοπώλης στο εργοστάσιο του Φιξ, υπάλληλος στο φωτογραφείο του Μεγαλοκονόμου, βοηθός νοσοκόμος στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο και φορτοεκφορτωτής στο λιμάνι.

Στην εφηβεία ο Μάνος Χατζιδάκις ξεκινά ακαδημαικές μουσικές σπουδές.”΄Αρχισα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα, ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου” γράφει.Την περίοδο 1940-1943, παρακολουθεί ανώτερα θεωρητικά μαθήματα με τον Μενέλαο Παλλάντιο – σημαντική μορφή της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής. Παράλληλα, αρχίζεισπουδές Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες δεν θα ολοκληρώσει ποτέ. Την ίδια περίοδο συνδέεται με καλλιτέχνες και διανοούμενους της γενιάς του μεσοπολέμου.

Ανάμεσά τους οι ποιητές Γιώργος Σεφέρης, Οδυσσέας Ελύτης, Άγγελος Σικελιανός και ο ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης. Η συμβολή τους στη διαμόρφωση των προσανατολισμών και της σκέψης του είναι καθοριστική.
Η παράσταση “Οδός Ονείρων” (1962) σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού και με πρωταγωνιστή το Δημήτρη Χορν, αποτελεί σταθμό στο έργο του.

“Γεια σας.

Ήρθα για να σας δείξω ο ίδιος την Οδό Ονείρων. Δεν ξεχωρίζει. Είναι ένας δρόμος σαν όλους τους άλλους δρόμους της Αθήνας. Είναι, ας πούμε, ο δρόμος που κατοικούμε. Μικρός, ασήμαντος, λυπημένος, τυραννικός, μα κι απέραντα ευγενικός. Έχει πολύ χώμα, πολλά παιδιά, πολλές μητέρες, πολλές ελπίδες και πολλή σιωπή. Κι όλα σκεπασμένα από ένα τρυφερό, μα κι αβάσταχτο ουρανό.

Εδώ, σ’ αυτό το δρόμο, γεννιούνται και πεθαίνουν τα όνειρα τόσων παιδιών, ίσαμε τη στιγμή που η αναπνοή τους θα ενωθεί με τ’ ανοιξιάτικο αεράκι του επιταφίου και θα χαθεί.

Όμως τη νύχτα δεν τους πιάνει ο ύπνος, κι όταν δεν ονειρεύονται, τραγουδούν…” γράφει ο Χατζιδάκις στον Πρόλογο του έργου του.

 

Στην παράσταση πρωταγωνίστησαν ο Δημήτρης Χορν, η Ρένα Βλαχοπούλου, η Ζωή Φυτούση, η Μάρω Κοντού, ο Γιώργος Κωνσταντίνου και πολλοί ακόμη ηθοποιοί. Αναμεσα στους νεότερους ηθοποιούς που συμμετείχαν ήταν και ο Γιώργος Μαρίνος που ταυτίστηκε  με την ερμηνεία του ομώνυμου τραγουδιού, ο Ντίνος Καρύδης. Τα σκηνικά και τα κοστούμια ήταν του Μίνωα Αργυράκη, ενώ οι χορογραφίες του Μανώλη Καστρινού. Η μουσική ήταν ζωντανή από την ορχήστρα του θέατρου «Μετροπόλιταν» με διευθυντή Στέλιος Καφαντάρης. Στίχοι ήταν του ίδιου του συνθέτη, του Νίκου Γκάτσου, του Ιάκωβου Καμπανέλλη και άλλων.
Η Οδός Ονείρων χαρακτηρίζεται σαν μια ιδιόρυθμη μουσική παράσταση με εκλεκτούς πρωταγωνιστές, θεατρικά δρώμενα, χορευτικά μέρη, στίχους, τραγούδια του σπουδαίου Μεγάλου Ερωτικού΄,  κινηματογραφικά στιγμιότυπα από ένα μικρού μήκους σατιρικό φιλμάκι με πρωταγωνιστή το συνθέτη και τη Ρένα Βλαχοπούλου. Τα σπουδαιότερο ίσως; Τη χαμένη αθωότητα και τα όνειρα που δεν εκπληρώθηκαν ποτέ… Οι κάτοικοι μιας Αθηναικής γειτονιάς διηγούνται τις ιστορίες και πραγματοποιούν τις ευχές τους μέσα από το φακό ενός περιπλανώμενου φωτογράφου.

   Το 1962, πριν ολοκληρωθούν οι παραστάσεις,  κυκλοφόρησε και ο ομώνυμος δίσκος με τη μουσική και τα τραγούδια τους, από την Columbia. Υπέροχα τραγούδια… Το  θρυλικό θέμα της «Οδού Ονείρων», «Όνειρο παιδιών της γειτονιάς» με το Γιώργο Μαρίνο και τον «Ηθοποιό» με το Δημήτρη Χορν. Η Μάρω Κοντού τραγουδά τη «Μαύρη Φορντ», ο Λάκης Παππάς τη «Μανούλα μου», η Ζωή Φυτούση το «Έφυγε το τρένο».

“Ανήκω σε αυτούς που θα με ανακαλύψουν και που με ανακαλύπτουν.” είπε κάποτε. Κι αυτό είναι μεγάλη αλήθεια. Ακόμα και αμέτρητες φορές να έχεις ακούσει τραγούδια του και  διαβάσει κείμενά του, με τον Χατζιδάκι δεν τελειώνεις ποτέ. Κάθε φορά κάτι νέο, ανατρεπτικό ανακαλύπτεις για τη πολυσύνθετη προσωπικότητά του και το έργο του.

Όσα χρόνια και αν περάσουν, ο διαχρονικός, ασυμβίβαστος, πρωτοπόρος Μάνος Χατζιδάκις, θα είναι πάντα παρών και θα μας μαγεύει με τα αριστουργήματα που μας άφησε…

 

Επιμέλια Ελένης Αλεξοπούλου

https://www.klik.gr

(21)