Τι μπορεί να είναι η Αγωγή του Προφορικού Λόγου για ένα φωνητικό σύνολο όπως είναι μια Χορωδία ή για έναν σολίστα; Πολύ λιτά, θα λέγαμε, ότι είναι η μεθοδευμένη καλλιέργεια της ομιλούμενης γλώσσας και, στην προκειμένη περίπτωση, της αδούμενης γλώσσας… ελληνικής και οποιασδήποτε άλλης, ανάλογα με το ρεπερτόριο…· όμως, ας μην ανατρέξουμε σε άλλες· ας μείνουμε στην ελληνική και, βέβαια, να μην απορρίψουμε την ανάγνωση ή την απαγγελία της… Πιο απλά, θα ισχυριζόμασταν, ότι Αγωγή του Προφορικού Λόγου είναι η προφορά της γλώσσας, προκειμένου να διατηρεί την ομοιογένεια και την ακουστική της τελειότητα και απολαυστικότητα…
Η ευγένεια του τραγουδιστή, γενικά, δεν είναι άλλη από τη σωστή και κανονική άρθρωση. Τελικά, Αγωγή του Προφορικού Λόγου είναι, η βασισμένη στους κανόνες της υγιεινής, εκφορά του λόγου (άνετη, κανονική, αβίαστη…). Και για να το επεκτείνουμε, Αγωγή του Προφορικού Λόγου είναι ο εμπλουτισμός της φωνής σ’ εύρος, ένταση, χρώμα… δηλ. μια απροσποίητη τεχνική βασισμένη, πάντα, στους κανόνες υγιεινής…
Αυτή, δηλ. η Αγωγή του Προφορικού Λόγου, λείπει από τις Χορωδίες μας… κάτι που, διεξοδικά, αναπτύχθηκε και συζητήθηκε και στο 17ο Πα.Συ.Χο. (Ναύπλιο) αλλά και που διαπιστώνεται διαρκώς, όπου πραγματοποιούνται Συναυλίες, Συναντήσεις και Φεστιβάλ Χορωδιών και, ακόμη ακόμη, σε Κοντσέρτα τα οποία, εκτός των οργάνων, πλαισιώνονται από μια ή δυο φωνές… Και καλά να λείπει η σωστή προφορά από τις 100άδες ερασιτεχνικές Χορωδίες μας· όμως, από τις 5-6 επαγγελματικές μας; πού ακούστηκε; πού ακούστηκε, οι μεγάλες επαγγελματικές Χορωδίες της Ε.Ρ.Τ., της Λυρικής, του Μεγάρου, του Δήμου Αθηναίων… να στερούνται Καθηγητή Ορθοφωνίας, που, πριν μπει ο Μαέστρος στην αίθουσα της πρόβας, να έχει διδάξει το μικρό ή μεγάλο έργο ο ειδικός, επί της Ορθοφωνίας, Καθηγητής…
Χορωδία, που, δεν καταλαβαίνεις, τι λέει… είναι “άσ’ τα να πάνε…”… Χορωδία, που, διατηρεί τις λόγιες εκφράσεις και τις ντοπιολαλιές τραγουδάει λάθος… Η προφορά της Ελληνικής Γλώσσας, απ’ άκρη σ’ άκρη της χώρας μας, είναι η ίδια… όπως αυτή, που, “μιλιότανε” σωστά στο κέντρο της πρωτεύουσας του κράτους… (γράφε πλ. Συντάγματος – Πλάκα – πλ. Ομόνοιας – Κολονάκι…).
Ο Μαέστρος, δεν κατέχει το θέμα της “Αγωγής του Προφορικού Λόγου”, κι επομένως, δεν μπορεί να το διδάξει· πολύ περισσότερο, δεν μπορούμε να τα περιμένουμε όλα από το Μαέστρο… Γι’ αυτόν τον λόγο, ένα σωστό Διοικητικό Συμβούλιο μεριμνά και προς αυτόν τον τομέα…· αν όχι πριν από κάθε πρόβα, όμως, σποραδικά, πρέπει να μετακαλεί κάποιον Καθηγητή Ορθοφωνίας που να κάνει μερικά μαθήματα Αγωγής του Προφορικού Λόγου προς Χορωδούς, Μαέστρους, Καλλιτεχνική Επιτροπή… Το σωστό και το έχον φιλοδοξίες για κάτι το υψηλότερο Διοικητικό Συμβούλιο, έτσι πρέπει να ενεργεί και, πάντα, με τη γνώμη και τη συμβουλή της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του… που “υποτίθεται” γνωρίζει το αντικείμενο…
Η Αγωγή του Προφορικού Λόγου χωρίζεται σε δύο μεγάλα κεφάλαια: αυτό της Ορθοφωνίας και το άλλο της Άρθρωσης:
1.Η Ορθοφωνία έχει, υπό την ευθύνη της, τη σωστή παραγωγή του ήχου (εμπλουτισμός σε χρώμα και μέταλλο, ένταση…) Η αναπνοή είναι το πρώτο στοιχείο της φωνητικής λειτουργίας και, ως εκ τούτου, τα όργανά της -πνεύμονες, λάρυγγας, φάρυγγας, στόμα, μύτη…-, τα όργανά της για μια σπουδαία απόδοση, πρέπει να λειτουργούν στην εντέλεια…
2.Η Άρθρωση δεν είναι άλλη από το συγχρονισμό των φθόγγων…· δηλαδή το δέσιμο δυο τριών φθόγγων σε συλλαβές, και των συλλαβών σε λέξεις…
Παλιά, είναι αλήθεια, ότι αυτό το κομμάτι, δηλ. της Αγωγής του Προφορικού Λόγου, ήταν πολύ βασικό για την ομιλία, την απαγγελία, την εκφώνηση, το τραγούδι… σε αντιδιαστολή με το, σήμερα, που, και οι ψευδοί αναγορεύονται σε εκφωνητές ή παρουσιαστές ή υποκριτές… αλλά και τραγουδιστές! Δεν ήταν δυνατό να λειτουργήσει Δραματική Σχολή χωρίς το μάθημα, της Αγωγής του Προφορικού Λόγου, ως βασικό! «Εξτρά» μαθήματα, Αγωγής του Προφορικού Λόγου, γίνονταν σε εκφωνητές Ραδιοφώνου και Τηλεόρασης ενώ, το μάθημα της Αγωγής του Προφορικού Λόγου, διδασκόταν στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες και τις Εκκλησιαστικές Σχολές, τη Νομική και σε Ρητορικές και λοιπές…
Όταν, λοιπόν, η Αγωγή του Προφορικού Λόγου, είναι απαραίτητη σε Κληρικούς και Δικηγόρους, σ’ Εκπαιδευτικούς και Πολιτικούς… άλλο τόσο και παραπάνω είναι απαραίτητη για τις Χορωδίες μας εάν, πράγματι, ενδιαφερόμαστε για μια ανοδική πορεία του Χορωδιακού τραγουδιού στην Ελλάδα! Ο λόγος προφανής: αν και οι 40 Χορωδοί μας εκφέρουν ομοιόμορφα και σωστά τα μεμονωμένα φωνήεντα και σύμφωνα και τα συμπλέγματά τους, η ομοιογένεια της Χορωδίας μας είναι δεδομένη…· είναι αυτό που επιδιώκουν όλοι οι Μαέστροι, και δεν μπορούν να το πετύχουν: την ομοιογένεια!
Και, βέβαια, η αναπνοή είναι μεγάλη υπόθεση και καθόλου εύκολη να την ενστερνιστούν, οι Χορωδοί μας, με μια δυο και τρεις πρόβες… Θέλει υπομονή και επιμονή από τους χορωδούς αλλά και διδασκαλία, από Ειδικό Καθηγητή και, εν μέρει, με συνοδεία πιάνου απ’ αυτόν… ώστε να ρυθμίζονται οι μουσικοί τόνοι… -βαθύς, μέσος, υψηλός…
Όμως, ας μπούμε λίγο στο Τεχνικό Μέρος… και όχι για τίποτ’ άλλο αλλά για να πάρουμε μια γεύση στην πράξη από κάποια ενδεικτικά -χωρίς σειρά- παραδείγματα προφοράς κ.λ.π…. ώστε να μας δοθεί η ευκαιρία να συγκρίνουμε, αυτά όπως τα λέμε… μ’ εκείνα που πρέπει να λέμε…:
α) Τα συμφωνικά συμπλέγματα, γκ, γγ, μπ, ντ, όταν είναι εντός της λέξης, παίρνουν πριν, ανάλογα, ένα μ ή ένα ν όπως π.χ. κά(μ)μποσος και μα(ν)νταρίνι…
β) Δεν προφέρουμε όπως γραμματικά γράφουμε δηλ. «τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας» αλλά «τον μΠρόεδρο της Δημοκρατίας» ούτε «τον καιρό» αλλά «τον γκαιρό»… όπως, όχι “δεν ξέρω” αλλά “δεν γκζέρω”…
γ) Οι Μωραΐτες παχυπροφέρουν το λ (λάμδα) και το σ (σίγμα)… Για να διορθωθεί π.χ. το λ ανοίγουμε το στόμα και αγγίζουμε μόλις τη γλώσσα στο πίσω μέρος των επάνω κοπτήρων… ενώ, για το σ η άκρη της γλώσσας ακουμπάει στους κάτω κοπτήρες σχηματίζοντας αυλάκι… (Προσοχή, εδώ με το σ…· όχι “Μαράσλειος” αλλά Μαράζλειος”· ούτε “κόσμος” και “σμπάρο” αλλά “κόζμος” και “ζμπάρο”. (Δεν προφέρουμε «κόσμος» αλλά «κόζμος», ούτε “σμήνος” αλλά “ζμήνος” αφού το σ προ του μ μετατρέπεται σε ζ…)…
δ) Παρενθετικά, στο τραγούδι εισπνέουμε -επειδή πρέπει γρήγορα- και από μύτη και από στόμα, ταυτόχρονα.
ε) Δεν προφέρουμε όπως γράφουμε τη λέξη “βιος” αλλά, λέμε, “ο Περικλής έχει βγιος” διότι, πριν, υπάρχει το ηχηρό σύμφωνο “β”…
η) «Ιμπόστο», λέμε, το στρογγυλό της φόρμας της στοματικής κοιλότητας κατά την τοποθέτηση της εκβαλλόμενης φωνής και το χτύπημα του ήχου, μπροστά, στη μάσκα, δίκην μουγκρητού μοσχαριού…
θ) Προφέρουμε “τζάμι”, όμως, “νεράντζι”…· η διαφορά του τζ όταν είναι στην αρχή κι όταν είναι ενδιάμεσα που παίρνει ένα ν μπροστά στο τζ… -πες “τζάκι” και “γάντζος”…
Όπως αντιλαμβανόμαστε… είναι μια «μικρή επιστήμη» η Αγωγή του Λόγου και, ως εκ τούτου, δεν μαθαίνεται μ’ ένα και δύο μαθήματα… αλλά είναι υπόθεση ετών… Ίσως, στο μέλλον να επανέλθουμε με λεπτομέρειες… Στον Μαέστρο, που, είπε, «εγώ, πριν τη διδασκαλία ενός νέου τραγουδιού, θα βάλω τον φιλόλογο, που έχω στη χορωδία μου, για να διδάξει την προφορά…» είναι λάθος διότι, άλλο φιλόλογος και άλλο δάσκαλος Αγωγής του Προφορικού Λόγου αφού -και είναι κρίμα αυτό- ο φιλόλογος, δεν διδάσκεται στο Πανεπιστήμιο Αγωγή του Λόγου… κάτι, που, θα έπρεπε, όπως και η δασκάλα των δύο πρώτων τάξεων Δημοτικού…
Από την κ. Σικλαμέν
(65)