Ο ακούραστος μαέστρος που καθιέρωσε τη χορωδιακή μουσική στη χώρα μας

Με τον ανωτέρω τίτλο και υπότιτλο, αλιεύσαμε έναν “ύμνο” για τον αγαπητό φίλο και εξαίρετο Μ° των Χορωδιών, Κορίνθου και ΟΤΕ, Αλέξανδρο Παπαγιαννόπουλο· το κείμενο είναι από τη “Φωνή των Αποφοίτων” της Εκκλησιαστικής Σχολής Κορίνθου, και ανήκει στον Μιχ. Καλλαρά.

Κατ’ εμάς, μπορεί να μην είναι αυτός, που, “καθιέρωσε τη χορωδιακή μουσική στη χώρα μας”, ο σεμνός και “παράδειγμα προς μίμηση”, Αλέκος Παπαγιαννόπουλος, όμως, αναμφισβήτητα, είναι αυτός, που, “πέτυχε το τελειότερο χορωδιακό άκουσμα, όλων των εποχών, στη χώρα μας”!

Ας το παρακολουθήσουμε:

Στην εποχή της απομόνωσης που βιώνουμε πάνω στη σφαίρα μας αυτή και στην αβυθομέτρητη νύχτα που μας κυκλώνει, η Τέχνη είναι ένα γλυκύτατο φως, που μας αποκαλύπτει έναν κόσμο άγνωστο, πνευματικό, όπου η αγάπη και η ελευθερία, φωτιζόμενες από τη Θεία Χάρη, νικούν τη σκληρή μας μοίρα και κάνουν να φωσφορίζει ο κλειστός και στεγανός αυτός κόσμος μας. Είναι ο ήχος εξ ουρανού «ώσπερ φερομένης πνοής βιαίας», που την ημέρα της Πεντηκοστής γέμισε «τον οίκον ου ήσαν καθήμενοι» οι μαθητές του Κυρίου «και ήρξαντο λαλείν ετέραις γλώσσαις». Η Τέχνη είναι το «αλλόμενον ύδωρ» που σβήνει τη δίψα μας για μια νέα και ανώτερη ζωή.

Ένας πανάξιος εργάτης της Τέχνης, που μόχθησε με αυτοθυσία και ιδιαίτερο ζήλο 64 ολόκληρα χρόνια(!!!) για την πιστή εκπλήρωση της αποστολής του και τίμησε το όνομα της στο έπακρο, είναι ο Κορίνθιος και γνωστός στο πανελλήνιο μαέστρος της ιστορικής Χορωδίας της Κορίνθου και της Χορωδίας του ΟΤΕ, Αλέξανδρος Παπαγιαννόπουλος.

Μια προσωπικότητα ευγενική, πολυεδρική και βαθιά, μια λεπταίσθητη ποιητική ψυχή, ένας «στυλοβάτης» απ’ αυτούς που έργο τους έχουν να δείχνουν πάντα το σωστό δρόμο της πνευματικής εξύψωσης της «δι’ αυτής» σωτηρίας και να αποτρέπουν τους ανθρώπους από το δρόμο της ανόσιας και κενής ζωής, που οδηγεί στην καταστροφή.

Ένας άνθρωπος αληθινός, σ’ έναν κόσμο που η αλήθεια σπανίζει, με μια αληθινή λαχτάρα, μια δίψα προμηθεϊκή προς το φως… Εμπνευστής, οδηγός, ηγέτης, λειτουργός, ηθοποιός, φωτεινός οραματιστής, μυσταγωγός και πάνω απ’ όλα άνθρωπος. Μια αληθινά τίμια και ζωντανή χριστιανική συνείδηση, αδελφός χριστιανός με βαθιά και ανυπόκριτη πίστη.

Ο Α.Π. είχε τη δύναμη να παρουσιάζει μουσικά σύνολα πολύ πειθαρχημένα (παρόλο που οι χορωδοί του ήσαν ερασιτέχνες), ομοιογενή, που απέδιδαν με θαυμαστή τελειότητα και χάρη ήχους βελούδινους, απόλυτα συγχρονισμένους, από απλά μέχρι και πολύ δύσκολα μουσικά κομμάτια. Μπορούσε να κάνει τις χορωδίες του να αποδίδουν με την ίδια τελειότητα βυζαντινούς ύμνους ή ευρωπαϊκά μέλη, χωρίς φανφαρονισμούς, επιτηδεύσεις και μουσικές εξάρσεις και εντυπωσιασμούς. Ήταν ένας ιερουργός στο ιερό χαράκωμα της Τέχνης, σταθερός, πιστός κι ανυποχώρητος. Επεδίωκε την απλότητα και τη χάρη παράλληλα. Κι αυτό είναι το στοιχείο του μεγαλείου του.

Επαλήθευση των παραπάνω είναι μια κριτική που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα της Οδησσού έπειτα από μία θαυμάσια εμφάνιση της Χορωδίας και μεταξύ άλλων λέει:

«Ο ενωμένος ήχος πολλών δεκάδων φωνών γινόταν αντιληπτός ( κι αυτό είναι το αξιοθαύμαστο) σαν μια μοναδική φωνή, που συγκέντρωνε όλες τις υπάρχουσες αποχρώσεις των ανθρώπινων φωνών. Έμοιαζε με ήχο εξαιρετικού εκκλησιαστικού οργάνου, που δεν αντανακλούσε μεταλλικά, αλλά σαν παλλόμενη εύκαμπτη σάρκα-χορδή. Κι αυτή η ευγενική βελούδινη φωνή, λες και κατέκλυσε όλες τις κόγχες του όγκου της θαυμάσιας αίθουσας του Θεάτρου της Όπερας. Λες και εξώθησε τον αέρα, αφήνοντας μόνον έναν ήχο, που γέμισε τα πάντα! Τις πολυθρόνες, τις ανθρώπινες ψυχές που κάθονταν σ’ αυτές, ακόμα και το χρυσοκόκκινο βελούδο του εσωτερικού χώρου. Όταν ο ήχος αυτής της μαγικής ενωμένης φωνής σιγούσε ξαφνικά, μόνο τα χειροκροτήματα πιστοποιούσαν την παρουσία στην αίθουσα του πολυάριθμου πλήθους, το οποίο λίγες στιγμές πριν, αθόρυβα, κρατώντας την αναπνοή του, ρουφούσε τους εξαίσιους ήχους! Έτσι εναλλάσσονταν η μαγική φωνή της χορωδίας και τα χειροκροτήματα ευγνωμοσύνης των θεατών!

Μ’ αυτόν τον τρόπο, πρόσφατα, έλαβε χώρα στην Οδησσό η συναυλία της αριστοτεχνικής χορωδίας από την Ελληνική πόλη Κόρινθο (παρ’ ολίγο να έλεγα Αρχαία Ελληνική Πόλη Κόρινθο, κι αυτό δε θα ‘ταν λάθος). Οι άνδρες με αυστηρά μαύρα κοστούμια. Οι γυναίκες με μακριά λευκά φορέματα, κεντημένα με τον αυστηρό, μαύρο Εθνικό διάκοσμο, ένα είδος κληματαριάς…» (ΝΟΤΟΣ, 15.9.1995)

Οι χορωδοί του τον περιγράφουν ως έναν ταπεινό και ανυπόκριτο άνθρωπο, έναν ήρεμο και σιωπηλό αλλά και επίμονο και δυναμικό διάκονο του μυστηρίου της μουσικής μεταμόρφωσης, έτοιμο να μεταγγίσει φως από το φως του και να δημιουργήσει ψυχική ανάταση και αγαλλίαση. Μια ψυχή ωραία διψασμένη για την τελειότητα στο θεάρεστο έργο του, ένα σύμπλεγμα ευγενικών και δυνατών παλμών, που εκδηλώνονται σαν ανάβρυσμα ενός ωραίου πολύχρωμου πίδακα.

Για όλους εμάς που φοιτήσαμε στη Σχολή της Κορίνθου, ο Α.Π. ήταν ένας «μύθος», μια μεγαλειώδης φυσιογνωμία που καλλιεργούσε τη χορωδιακή μουσική, βυζαντινή και ευρωπαϊκή, με επιτυχία, όπως και ο δικός μας καθηγητής μουσικής Δημ. Παναγιωτόπουλος-Κούρος. Να σημειωθεί ότι οι δύο άνδρες συνεργάζονταν και αλληλοβοηθούνταν. Ο Αλέξανδρος Παπαγιαννόπουλος παρέμεινε φίλος της Σχολής μας μέχρι σήμερα και συμμετέχει με έκδηλη νοσταλγία και συγκίνηση σε κάθε μας εκδήλωση.

Οι κυριότεροι σταθμοί της ένδοξης πορείας του είναι οι εξής:

Το 1945, ως μέλος ομάδας προσκόπων της Κορίνθου, μαζί με άλλα παιδιά δημιουργούν μια παρέα μουσική, την οποία διευθύνει. Από αυτή την παρέα ιδρύεται το 1948 η Χορωδία της Κορίνθου και ξεκινά τη δραστηριότητα της. Το 1957 η Χορωδία της Κορίνθου οργανώνεται σε επίσημο καλλιτεχνικό σωματείο, μετέχοντας σε συναυλίες και μεγάλους διαγωνισμούς χορωδιών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και αποσπώντας σημαντικά βραβεία και ευμενείς κριτικές. Σημαντικοί σταθμοί της Χορωδίας Κορίνθου ήσαν οι συναυλίες της στο Θέατρο ΚΕΝΤΡΙΚΟΝ στην Αθήνα το 1963, στο Βελιγράδι «υπέρ των σεισμοπαθών των Σκοπίων» το ίδιο έτος, στο Αρέτζο της Ιταλίας το 1968, στην Γκορίτζια της Ιταλίας (1970), στο Θέατρο Ηρώδου του Αττικού (1971), στο Αρχαίο Ωδείο Πάτρας (1971), στο Μοντρέ της Ελβετίας (1975), στο Βουκουρέστι (1976), στο Μιλάνο (1982), στη Βιέννη (1983), στη Σόφια (1984), στην Ουγγαρία (1984), στις Βερσαλίες (1985), στη Βενετία και στην Πολωνία (1986), στο Μπουένος Άιρες (1991), στην Οδησσό (1995), στην Πράγα (1996). Σειρές συναυλιών, ων ουκ έστιν αριθμός, και μεγάλα βραβεία και έπαινοι αμέτρητοι σχεδόν σε κάθε εμφάνιση! Η φήμη της Χορωδίας Κορίνθου συνεχώς μεγάλωνε και είχε γίνει περιζήτητη στα μεγαλύτερα χορωδιακά φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Το 1965 έγραψε σε δίσκο τη λαϊκή καντάτα των Βίρβου – Λεοντή Καταχνιά, ένα έργο-ύμνο στο μαρτύριο και στο μεγαλείο του ελληνικού λαού στη διάρκεια της Κατοχής. Ο δίσκος είχε τεράστια απήχηση και η φήμη της Χορωδίας Κορίνθου απογειώθηκε! Ακολούθησαν κι άλλοι δίσκοι με σύγχρονα τραγούδια Ελλήνων και ξένων συνθετών, χριστουγεννιάτικα κάλαντα, μικρά χορωδιακά έργα του Μ. Θεοδωράκη.

Το 1968, ο Α.Π. ανέλαβε να συγκροτήσει και να εκπαιδεύσει τη Χορωδία του ΟΤΕ με έδρα στην Αθήνα. Η πορεία και του νέου σχήματος υπήρξε το ίδιο ένδοξη. Εκατοντάδες συναυλίες σε φημισμένες αίθουσες και ονομαστούς ναούς του εξωτερικού και πληθώρα βραβείων και διακρίσεων. Κυριότεροι σταθμοί της ήσαν οι συναυλίες στην Αμερική (1973), στο Ντόρτμουντ της Γερμανίας (1976), στη Λιλ της Γαλλίας (1977), στην Κύπρο (1979), στη Ρώμη (1990), στο Ισραήλ (1996), στη Σερβία (1997), στις Βρυξέλλες (1999), στην Αλεξάνδρεια (1999), στη Χάλκη και στο Hilton της Κωνσταντινούπολης έπειτα από πρόσκληση του Οικουμενικού Πατριαρχείου (2000), στην Ουκρανία (2001), στη Γαλλική Προβηγκία (2009) και στην Κωνσταντινούπολη (2010).

Οι χορωδίες του έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις σε διεθνείς χορωδιακούς διαγωνισμούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Σημαντικότερες είναι το βραβείο κοινού στον Διεθνή Διαγωνισμό του Μοντρέ της Ελβετίας (1971). Το 2ο βραβείο στην κατηγορία φολκλόρ καθώς και την τέταρτη θέση στον κλασικό κύκλο, στον Διεθνή Διαγωνισμό του Λανκόλεν της Ουαλίας (1973). Δύο πρώτα βραβεία, ένα στη φολκλόρ και ένα στην κλασική κατηγορία, στον Διεθνή Διαγωνισμό της Αθήνας (1997). Επίσης, στον ίδιο διαγωνισμό απέσπασε το τρίτο βραβείο στην κλασική κατηγορία κατά τα έτη 1985, 1990, 1994. Ένα χρυσό και ένα αργυρό μετάλλιο στις κατηγορίες παραδοσιακής-φολκλορικής και εκκλησιαστικής μουσικής αντίστοιχα στον 30ό Διεθνή Χορωδιακό Διαγωνισμό «Mundi Candant» στο Όλομουκ της Τσεχίας (2002).

Το 1965 η Χορωδία Κορίνθου, «επιθυμώντας να προσφέρει χορωδιακό άκουσμα υψηλού επιπέδου στην πόλη», θέσπισε τα Αριώνεια, εκδηλώσεις με συμμετοχή ονομαστών χορωδιακών συγκροτημάτων απ’ όλο τον κόσμο. Τα Αριώνεια ήταν μια μουσική πανδαισία και «οι ακροατές ζούσαν ένα υπέροχο όνειρο, που εύχονταν να μην τελειώσει ποτέ»!

Οι χορωδίες του Α.Π. επισκέφθηκαν 120 πόλεις και χωριά της Ελλάδας και έδωσαν αμέτρητες συναυλίες προωθώντας και διαφημίζοντας το ελληνικό τραγούδι. Και ο κόσμος επιβράβευσε τις προσπάθειές τους αναγνωρίζοντας την αξία τους.

Επίσης, ερμήνευσαν και έργα μεγαλύτερης μουσικής φόρμας, όπως τα Staba Mater του Ροσίνι, Συμφωνία της Λεβεντιάς του Μαν. Καλομοίρη (Θεσσαλονίκη 1985), Προσανατολισμοί των Ελύτη – Ανδριόπουλου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2003), Ελληνική Τριλογία Α. Κάλβου – Η. Ανδριόπουλου στο Ηρώδειο (2004), Ελληνικοί Χοροί του Φ. Τσαλαχούρη στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2009).

Από τα παραπάνω φαίνεται το σπουδαίο έργο που πέτυχε με το ζήλο και με το μεράκι, την υπομονή και την εργατικότητα του ο Α.Π. Ένα έργο ολοφώτεινο και μια πορεία με αγωνίες μεν και πολλή προσπάθεια, γεμάτη όμως από χειροκροτήματα και ύμνους, που τον ανέβασαν στο πιο ψηλό βάθρο της δόξας.

Ο Α.Π. αναδείχθηκε σε σπουδαίο μύστη της Τέχνης που πέτυχε σε μια μεγαλειώδη αποστολή, υπηρέτησε με συνέπεια ένα «άγιο πάθος», κόμισε πολλά στην Τέχνη και τάχθηκε από τον Θεό στο δρόμο της αρετής και των ευγενικών ιδεωδών, του Ωραίου και του Υψηλού.

Ευχή όλων μας είναι να ζει και να συνεχίζει την προσφορά του με τον μοναδικό του υπέροχο τρόπο.

(398)