Σήμερα, 22 Αυγούστου 2013, είναι τα 151α γενέθλια ενός συνθέτη, από τους πιο σημαντικούς της κλασσικής μουσικής, του Κλωντ Ντεμπυσσύ. Ο Κλωντ Ντεμπυσσύ (Claude-Achille Debussy) ήταν Γάλλος συνθέτης και παρά το γεγονός ότι δεν αποδέχεται το χαρακτηρισμό αυτό, θεωρείται ο κύριος εκπρόσωπος του μουσικού ιμπρεσσιονισμού. Η ζωή του, τόσο η προσωπική όσο και η επαγγελματική, ήταν ταραχώδης. Την εποχή που έζησε το ταλέντο του αμφισβητούταν. Οι πρωτοποριακές συνθέσεις του θεωρούνταν ως αδυναμία ενώ ο ίδιος διαφωνούσε πλήρως με τη διαδικασία εκπαίδευσης στη μουσική. Ας γνωρίσουμε όμως καλύτερα αυτόν τον μοναδικό συνθέτη.

Αρχικά, ο Κλωντ Ντεμπυσσύ γεννήθηκε στις 22 Αυγούστου 1862, σε μια μικρή περιοχή λίγα χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι. Ο πατέρας του εργαζόταν σε ένα μαγαζί με κεραμικά και πορσελάνινα είδη ενώ η μητέρα του ασχολούταν με το σπίτι. Οι νονοί του, σε αντίθεση με τους γονείς του, ήταν φιλότεχνοι άνθρωποι. Συγκεκριμένα, ο νονός του ήταν ο Αχιλλέα Αρόζα, τραπεζίτης με αγάπη στη μουσική και η νονά του ήταν η Κλεμεντίν ντε Μπυσύ, γνωστή και με το ψευδώνυμο «Οκταβί ντε λα Φερονιέρ». Φήμες της εποχής υποστήριζαν πως οι νονοί του ήταν οι πραγματικοί του γονείς, γι’αυτό άλλωστε είχαν αναλάβει και την ανατροφή του παιδιού, ωστόσο κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται από σύγχρονους μελετητές και οι προτάσεις αυτές θεωρούνται αβάσιμες.

Τρία χρόνια μετά τη γέννηση του, η οικογένεια του Κλωντ Ντεμπυσσύ αναγκάστηκε να μετακομίσει στο Παρίσι εξαιτίας των άθλιων οικονομικών συνθηκών. Ο συνθέτης μεγαλώνοντας στην πόλη, αναγκάστηκε να εργαστεί σε διάφορες δουλειές από μικροπωλητής μέχρι λογιστής και ήδη από μικρή ηλικία καλλιέργησε την πολιτική του συνείδηση. Στην ηλικία των 9 ετών, συμμετείχε στην εθνοφρουρά της Παρισινής Κομμούνας, μιας επαναστατικής κυβέρνησης η οποία εγκαθιδρύθηκε μετά την εξέγερση των εργατών στο Παρίσι και διήρκησε για τρεις περίπου μήνες. Μετά την βίαιη καταστολή της από το στρατό των Βερσαλλιών, ο Κλωντ Ντεμπυσσύ αιχμαλωτίστηκε και φυλακίστηκε για ένα χρόνο στο Σατορί.

Claud DebussyΗ μουσική στη ζωή του δεν είχε από την αρχή ιδιαίτερη επίδραση. Η μόνη μουσική επιρροή που έλαβε κατά τα παιδικά του χρόνια, ήταν οι παραστάσεις οπερέτας, που ο πατέρας του, τον πήγαινε ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Εξαιτίας του γεγονότος ότι δεν πήγαινε σχολείο παρά εκπαιδευόταν στο σπίτι, μετά τη φυλάκιση του πατέρα του, περνούσε πολύ χρόνο εκείνος και η αδερφή του, με τους νονούς του στις Κάννες. Αυτό, ήταν καθοριστικό καθώς, εκεί ο Κλωντ Ντεμπυσσύ έκανε τα πρώτα του μαθήματα πιάνο με πολύ σημαντικούς δασκάλους. Ώσπου, το 1872 εισάγεται στο ωδείο Κονσερβατουάρ.

Πράγματι, στο ωδείο αυτό φοίτησε μέχρι και το 1884. Εκεί, διδάχθηκε αρμονία, πιάνο, έκανε μαθήματα σολφέζ και θεωρητικά μαθήματα στη σύνθεση. Το ταλέντο του δεν άργησε να φανεί. Η επαναστατικότητα και ο νέος αέρας που έδινε σε κλασσικές μελωδίες δίχασαν τους καθηγητές του, οι μισοί εκ των οποίων τον θεωρούσαν αδύναμο και αυθάδη στη σύνθεση. Παρά ταύτα, ο Κλωντ Ντεμπυσσύ κατάφερε να κερδίσει το δέυτερο και το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμούς πιάνο, το 1874 και 1875 αντίστοιχα. Βέβαια, οι διακρίσεις αυτές δε σήμαιναν πολλά για τον συνθέτη, καθώς δεν ενδιαφερόταν ποτέ να γίνει δεξιοτέχνης πιανίστας.

Για να συνεχίσει τη φοίτηση του στο Κονσερβατουάρ, έπρεπε να αποσπάσει το πρώτο βραβείο σε ένα από τα μαθήματα του, πράγμα που αποδείχθηκε δύσκολο καθώς οι περισσότεροι καθηγητές τον θεωρούσαν απροσάρμοστο. Παρά τις δυσκολίες, ο Κλωντ Ντεμπυσσύ απέσπασε το πρώτο βραβείο στο μάθημα της πρακτικής αρμονίας συνεπώς μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του στο Ωδείο.

Βίλα των ΜεδίκωνΗ Βίλα των Μεδίκων στη Ρώμη, η ύψιστη διάκριση των συνθετών της εποχής το βοήθησε να συνειδητοποιήσει τη διαφωνία του σχετικά με τη διαδικασία εκπαίδευσης πάνω στη σύνθεση. Για να μπορέσει κανείς να πάρει την υποτροφία για τη Βίλα των Μεδίκων όφειλε πρώτα να περάσει από το διαγωνισμό της Γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών για το «Βραβείο της Ρώμης». Ο Κλωντ Ντεμπυσσύ έλαβε μέρος δύο φορές καθώς την πρώτη κατάφερε να αποσπάσει το δεύτερο βραβείο. Την επόμενη χρονιά, το 1884, με την καντάτα «Ο άσωτος υιός» κέρδισε τελικά των υποτροφία του για τη Βίλα των Μεδίκων στη Ρώμη.

Το κλίμα και ο τρόπος ζωής που επικρατούσαν εκεί, έκαναν τον συνθέτη να δυσανασχετεί, να βλέπει την καθημερινότητα ως ένα βασανιστήριο και ως αποτέλεσμα, να μη μπορεί να συνθέσει. Οι υπερβολικές απαιτήσεις περιόριζαν τη δημιουργικότητα του και το γεγονός πως δεν ταίριαζε με τους υπόλοιπους συμφοιτητές του, τον έκανε να νιώθει αποκομμένος από την πραγματική ζωή. Ωστόσο, άντεξε λίγο καιρό μέσα στη Βίλα των Μεδίκων αφού έπρεπε να στέλνει κομμάτια στο Κονσερβατουάρ για να ενημερώνει τους καθηγητές για την πρόοδο του. Ανάμεσα στα κομμάτια που έστελνε, ήταν και η συμφωνική ωδή «Zuleima», το ορχηστρικό «Printemps» και η καντάτα «La Damoiselle élue». Αξιοσημείωτο είναι πως ένα από τα πιο γνωστά του κομμάτια, η ωδή Zuleima χαρακτηρίστηκε από το Κονσερβατουάρ ως ακατανόητο και παράξενο.

Παρά το ταλέντο του, η φοίτηση του στη Ρώμη δεν κράτησε πολύ καιρό. Το 1886, δύο χρόνια μετά την εισαγωγή του στη Βίλα των Μεδίκων διέκοψε τις σπουδές του για να επιστρέψει στο Παρίσι και δεν παρευρέθηκε ούτε στην τελετή αποφοίτησης από την Ακαδημία το 1889.

Βέβαια, το γεγονός αυτό δεν τον εμπόδισε στη μουσική του πορεία. Ήδη, από το 1880 είχε έρθει σε επαφή με γνωστούς μουσικούς της εποχής και είχε δεχθεί τις επιρροές τους, δημιουργώντας έτσι ένα συνονθύλευμα μουσικής που τον χαρακτήρισε και τα επόμενα χρόνια. Από τα πρώτα χρόνια της φοίτησης του στο Κονσερβατουάρ, είχε έρθει σε επαφή με τη μουσική διάφορων ευρωπαϊκών χωρών και ιδιαίτερα με αυτή της Ρωσίας, όπου γνώρισε αυτοπροσώπως τον Τσαϊκόφσκι και μέλη από την «Ομάδα των Πέντε», ομάδα αποτελούμενη από 5 ισχυρούς συνθέτες της εποχής. Μέχρι και το 1886 είχε γνωρίσει μεταξύ άλλων τον Τζουζέπε Βέρντι και τον ΦρανςΛιστ, οπότε και είχε πια διαμορφώσει το μουσικό του στυλ, που πλέον δε θύμιζε τίποτα από τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, όπως θύμιζαν οι πρώτες μελωδίες του.

Στα τελευταία του έργα είναι επίσης φανερή και η επίδραση της ανατολικής μουσικής σε συνδυασμό με τη δυτική τέχνη. Όταν τυχαία, ο συνθέτης άκουσε το 1889 για πρώτη φορά μουσική από την Ινδία προσπάθησε να τη συνδυάσει και να την εντάξει στον δυτικό πολιτισμό. Αυτό που κατάφερε και αναγνωρίζεται σήμερα ως πρωτοπορία, τότε δεν έτυχε μεγάλης αποδοχής.

Καινοτομίες του C. Debussy στις ενορχηστρώσειςΗ δεκαετία του 1890 βρίσκει τον Κλωντ Ντεμπυσσύ στην πιο δημιουργική του φάση. Τότε γράφει μερικά από τα πιο γνωστά και αξιομνημόνευτα έργα του ενώ εγκαινιάζει και μια νέα περίοδο για τη μουσική γενικά. Το «Πρελούδιο στο απομεσήμερο ενός φαύνου», τα «Νυχτερινά»,  η «Θάλασσα» και οι «Εικόνες» είναι μερικά μόνο από τα έργα που αποτελούν μια επιτομή των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της συνθετικής του προσέγγισης. Ο συνθέτης αμφισβητούσε συνεχώς το δυτικό τονικό μουσικό σύστημα, προτιμούσε πεντατονικές κλίμακες και κλίμακες με ολόκληρους τόνους, συγχορδίες σε παράλληλη κίνηση και χρήση συνήχησης με στατικό τόνο. Όλα αυτά που είναι προφανή στα έργα του, οδήγησαν τους σύγχρονους μελετητές της μουσικής να ορίσουν την ημερομηνία δημιουργίας του Πρελουδίου στο απομεσήμερο ενός φαύνου, ως την απαρχή της χρονολόγησης μιας νέας περιόδου της μουσικής.

Όσον αφορά το χαρακτηρισμό του ως εκπρόσωπο του ιμπρεσσιονισμού, αυτός έγκειται στο γεγονός των καινότομων ενορχηστρώσεων του. Οι ενορχηστρώσεις αυτές ανέδειξαν κάποια  νέα όργανα και ηχοχρώματα για την ορχήστρα και διευκόλυναν την υποδιαίρεση των σωμάτων της ορχήστρας σε μικρότερες ανεξάρτητες ομάδες. Όσοι υποστηρίζουν πως ο Κλωντ Ντεμπυσσύ ήταν ιμπρεσσιονιστής, το στηρίζουν επίσης στο γεγονός ότι στόχος του συνθέτη ήταν να προκαλέσει με τις μελωδίες του «συνειρμικές εντυπώσεις και ειδικούς φωτισμούς» εστιάζοντας την προσοχή περισσότερο σε μια συρρέουσα ατμόσφαιρα παρά σε συγκεκριμένα συναισθήματα. Παρ’όλα αυτά ο ίδιος δεν αποδέχθηκε ποτέ τον χαρακτηρισμό του ιμπρεσσιονιστή και μεταγενέστερα, υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν ότι δεν διέπονται όλα του τα έργα από ιμπρεσσιονιστικές τάσεις, παρά μόνο αποσπάσματα μερικών από αυτά.

Doodle για τον Claud DebussyΆλλοι μελετητές πάλι, συνδέουν τη μουσική του Κλωντ Ντεμπυσσύ με τον γαλλικό συμβολισμό καθώς ο συνθέτης μελοποίησε πολλά από τα ποιήματα των συμβολιστών ποιητών, όπως του Μπωντλαίρ.

Όποιος και να είναι ο χαρακτηρισμός του, σε όποιο κίνημα και αν ανήκε τελικά, το μόνο σίγουρο είναι πως ο Κλωντ Ντεμπυσσύ εισήγαγε μια νέα περίοδο στη μουσική και σύστησε πολλές και καινοτόμες ιδέες που σταδιακά ακολουθήθηκαν και τελικά αναγνωρίστηκαν παρά την αρχική αμφισβήτηση τους. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που σήμερα, 151 χρόνια μετά τη γέννηση του γίνονται ανά τον κόσμο ένα πλήθος από αφιερώματα προς το πρόσωπο του.

 

I love music passionately. And because I love it, I try to free it from barren traditions that stifle it”.

 

(225)