Γράφει: Άρης Γαβριηλίδης, Συγγραφέας – Εικαστικός
Όχι, αγαπητές αναγνώστριες και αγαπητοί αναγνώστες, στο σπίτι που γεννήθηκα και μεγάλωσα δεν ακούγαμε όπερα. Όπως ο περισσότερος κόσμος, νομίζαμε ότι το είδος…
αυτό της μουσικής και του θεάματος δεν αφορά εμάς αλλά κάποιο στενό κύκλο μυημένων αριστοκρατών. Μάλιστα, όταν τύχαινε να πιάσουμε στο ραδιόφωνο όπερα από το Τρίτο πρόγραμμα, αποκαλούσαμε ειρωνικά στριγκλιές τις κορώνες της υψιφώνου. Παρ’ όλα αυτά, κάτι μέσα μου πίστευε ότι είναι μια υψηλή, αλλά απροσπέλαστη τέχνη.

Ώσπου κάποτε αποφάσισα να ασχοληθώ με την όπερα και να μάθω περισσότερα για αυτή. Έπεσα από τα σύννεφα ανακαλύπτοντας έναν καινούργιο κόσμο. Οι μύθοι μου διαλύθηκαν. Να τι βρήκα:

Κατ’ αρχάς, η όπερα υπήρξε ανέκαθεν (Ιταλία, 1600 μ.Χ.) και συνεχίζει να είναι λαϊκό είδος, απευθυνόμενη στον ευρύ κοινό.

Η υπόθεση του κάθε έργου, όπως αποτυπώνεται στο σενάριο με τους διαλόγους, που εδώ το λένε λιμπρέτο, είναι συνήθως από απλή έως απλοϊκή.

Όπως και στο θέατρο, καλύπτει όλα τα είδη της δραματουργίας: κωμικό, δραματικό, αισθηματικό, τραγικό, θρησκευτικό, ηρωικό κλπ.

Στην όπερα έχουν μεταφερθεί αρκετά σαιξπηρικά έργα (Μάκμπεθ, Οθέλλος κλπ) αλλά και άλλων διάσημων συγγραφέων (Γουλιέλμος Τέλος, Πόλεμος και Ειρήνη, Μόμπυ Ντικ, κλπ).

Η ελληνική μυθολογία έχει εμπνεύσει πολλά έργα όπερας (Πελλέας και Μελισσάνθη, η Αριάδνη στη Νάξο, Ορφέας και Ευρυδίκη, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Απόλλων και Υάκινθος, Σεμέλη, Ηλέκτρα, Μήδεια κλπ).

Ο χώρος στον οποίο παίζεται ποικίλει από μια μικρή αίθουσα (όπως «Η όπερα της βαλίτσας» της Λυρικής σκηνής που παρουσίαζε έργα σε όλη την Ελλάδα για εξοικείωση του κοινού) έως μεγάλα στάδια, όπως η Αρένα της Βερόνας και το Ηρώδειο. Τα περισσότερα όμως έργα παρουσιάζονται στην λυρική σκηνή που όλες οι πρωτεύουσες, οι μεγάλες αλλά και μικρότερες πόλεις του κόσμου διαθέτουν (Σύδνεϋ, Νέα Υόρκη, Μόντε Κάρλο, Αθήνα κλπ) και είναι θαυμαστά αρχιτεκτονήματα.
Επειδή στους κλειστούς χώρους οι τραγουδιστές τραγουδούν χωρίς μικρόφωνο, η ακουστική των λυρικών σκηνών είναι ειδικά μελετημένη για αυτό το σκοπό.

Η όπερα λέγεται και λυρικό θέατρο όπως και μελόδραμα.

Η πολυμελής ορχήστρα παίζει πάντα ζωντανά σε ειδικό χώρο μπροστά στη σκηνή. Οι τραγουδιστές πρέπει να τραγουδούν αρκετά δυνατά ώστε να μην καλύπτεται η φωνή τους από την ορχήστρα.

Οι γυναικείες και ανδρικές φωνές στην όπερα καλύπτουν όλη την γκάμα των δυνατοτήτων της ανθρώπινης φωνής από τον πιο χαμηλό ήχο (βαθύφωνος ή μπάσος) έως τον πιο υψηλό (υψίφωνος ή σοπράνο).

Ξεχωριστή θέση στο καλλιτεχνικό στερέωμα έχουν οι τενόροι, παλαιοί και νέοι (Καρούζο, Παβαρότι, Ντομίγκο, Καρέρας, Φλόρες). Όμως την παράσταση κλέβουν οι διάσημες σοπράνο, που τις αποκαλούν ντίβες (θεϊκές), με κορυφαία όλων των εποχών την Μαρία Κάλας.

Στην όπερα συναντιόνται πολλά είδη τέχνης: μουσική, τραγούδι, ηθοποιία, χορός, σκηνοθεσία, διεύθυνση ορχήστρας, ενδυματολογία, σκηνογραφία και χορωδία, που δένουν μεταξύ τους και συνεργάζονται αρμονικά, κάνοντας την όπερα το πιο σύνθετο είδος τέχνης.

Ενίοτε εμφανίζονται επί σκηνής ζώα: σκυλιά, άλογα, ελέφαντες (Άιντα) αλλά και παιδιά (π.χ. «Ο μαγικός αυλός», «Μαντάμα Μπατερφλάϊ).

Εκτός από τους γνωστούς συνθέτες όπερας (Βέρντι, Πουτσίνι, Ροσίνι, Ντονιτσέτι, Μπελίνι κλπ), διάσημοι συνθέτες έχουν γράψει μουσική για όπερα (Μπετόβεν, Μότσαρτ, Τσαϊκόφσκι, Βάγκνερ κλπ).

Πολλά γνωστά και δημοφιλή κομμάτια μουσικής είναι παρμένα από όπερες χωρίς να το γνωρίζουμε.

Και στην εποχή μας συνεχίζονται να γράφονται όπερες.

Η τιμή εισιτηρίου είναι απολύτως προσιτή αφού αρχίζει από 15 ευρώ και κλιμακώνεται σε 20, 30, 40, 45 και 60 ευρώ στις παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ.

Δεν απαιτείται ειδικό ένδυμα για να παρακολουθήσεις όπερα. Ο κόσμος πηγαίνει με όποια ρούχα θέλει.

Πού μπορεί κανείς να παρακολουθήσει μια παράσταση όπερας; Οι δυνατότητες είναι αρκετές. Μη σας απασχολεί το γλωσσικό, παντού υπάρχουν ελληνικοί υπότιτλοι:

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Ηρώδειο

ΚΠΣΙΝ, στο Δέλτα Φαλήρου, στη σύγχρονη αίθουσα του κτιρίου, όπου έχει πλέον μετεγκατασταθεί η Εθνική Λυρική Σκηνή η οποία λειτουργούσε μέχρι πρόσφατα στο «Ολύμπια» της οδού Ακαδημίας.

Η σύγχρονη τεχνολογία όμως μας δίνει την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε όπερα και με άλλους τρόπους:

Η Μητροπολιτική Όπερας της Νέας Υόρκης (ΜΕΤ) δίνει την δυνατότητα σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο να παρακολουθήσει live παραστάσεις της, που μεταδίδει δορυφορικά. Στην Ελλάδα ο όμιλος του ΑΝΤ1 χρηματοδοτεί την μετάδοση αυτή σε πολλές πόλεις της Ελλάδος και σε νησιά με φθηνό εισιτήριο και με ελληνικούς υπότιτλους. Στην Αθήνα η λήψη γίνεται στο Μέγαρο Μουσικής με υπερσύγχρονα μηχανήματα ήχου και εικόνας.

Το κανάλι της Βουλής κάθε Κυριακή βράδυ, ώρα 22:00 μεταδίδει μια όπερα με ελληνικούς υπότιτλους, που προλογίζει ο μουσικολόγος Κώστας Κακαβελάκης, δίνοντας κατατοπιστικά στοιχεία στους τηλεθεατές για την όπερα που θα παρακολουθήσουν.
Για όσους έχουν Nova ή Cosmote, το γαλλικό κανάλι ΜΕΖΖΟ, στη θέση 604, σχεδόν κάθε μέρα προβάλλει όπερες από διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις με γαλλικούς υπότιτλους.
Από το διαδίκτυο μπορεί κανείς να κατεβάσει σχεδόν όλες τις όπερες αλλά και να βρει πληροφοριακά στοιχεία για αυτές.
Στο εμπόριο κυκλοφορούν DVD με όπερες και υπότιτλους σε διάφορες γλώσσες συμπεριλαμβανομένης της αγγλικής αλλά όχι της ελληνικής.
Ποτέ δεν αργά για να «μυηθεί» κανείς στην όπερα. Μπορεί να αρχίσει με τα πιο δημοφιλή έργα όπως το παραμύθι «Ο μαγικός αυλός» (Μότσαρτ), τα ερωτικά δράματα «Μαντάμα Μπάτερφλάι» (Πουτσίνι), «Τραβιάτα» (Βέρντι), «Κάρμεν» (Μπιζέ), τις κωμωδίες «Νυχτερίδα» (Στράους), «Έτσι κάνουν όλες» (Μότσαρτ), «Απαγωγή από το Σαράι» (Μότσαρτ), «Ο κουρέας της Σεβίλλης» (Ροσσίνι) και πολλά άλλα.

Ένας νέος κόσμος γεμάτος μουσική, φαντασία και όνειρο είναι εκεί και σας περιμένει να τον απολαύσετε.

(155)