Η Ειρήνη Παπά στο τραγούδι

Η σύγχρονη Καρυάτιδα, Ειρήνη Παπά, έγινε φέτος 91 χρονών. Ο Federico Fellini ήταν μέγας θαυμαστής του έργου της και ο θρύλος του σινεμά Katharine Hepburn, την είχε αποκαλέσει ως μια από τις καλύτερες ηθοποιούς στην ιστορία του κινηματογράφου. Η Ειρήνη Λελέκου, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, γεννήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1926 στο Χιλιομόδι Κορινθίας.

Του Αντώνη Ευθυμίου

Θα πρωτοεμφανιστεί στο θέατρο το καλοκαίρι του 1948 στην επιθεώρηση των Αλέκου Σακελλάριου & Χρήστου Γιαννακόπουλου «Άνθρωποι…Άνθρωποι», που ανέβηκε στη θερινή Λυρική Σκηνή (μετονομάστηκε σε «Μετροπόλιταν»). Στην παράσταση έπαιζαν ο Ορέστης Μακρής, ο Χρήστος Τσαγανέας, ο Μίμης Φωτόπουλος (σε αυτήν την παράσταση είπε για πρώτη φορά την ατάκα «Θα κάαααααθεσαι…», η Σπεράντζα Βρανά (όπου πρωτοτραγούδησε το «Τραμ το τελευταίο»), ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Νίκος Ρίζος, η Σμαρούλα Γιούλη, η Λιάνα Βιτσώρη (σύζυγος του Γιώργου Οικονομίδη), η Νίκη Ντέμις, ο Περικλής Χριστοφορίδης, η Άννα Φυλλίδου, η Μαίρη Νικολαΐδου (αδελφή της Κούλας Νικολαΐδου και σύζυγος του Κώστα Χατζηχρήστου), η Κούλα Ευστρατοπούλου και πολλοί άλλοι. Η Ειρήνη Παπά σ’ ένα άλλο νούμερο, υποδυόταν μια αριστοκράτισσα μαζί με τον Ορέστη Μακρή, που είχε μεγάλη επιτυχία.

Ντίνος Ηλιόπουλος, Ειρήνη Παπά και Μίμης Φωτόπουλος στην παράσταση «Άνθρωποι…Άνθρωποι»

Το 1948 θα πραγματοποιήσει και το κινηματογραφικό της ντεμπούτο στην ταινία του Νίκου Τσιφόρου «Χαμένοι άγγελοι». Θα ακολουθήσων 14 ακόμη ελληνικές και 55 ξένες ταινίες, όπως: «Νεκρή πολιτεία» (1951), «The Guns of Navarone» (1961), «Αντιγόνη» (1961), «Ηλέκτρα» (1962), «Zorba the Greek» (1964), «Ζ» (1969), «Anne of the Thousand Days» (1969), «The Trojan women» (1971), «The Message» (1976), «Ιφιγένεια» (1977), «Cristo si è fermato a Eboli» (1979) και «Captain Corelli’s Mandolin» (2001).

Η Ειρήνη Παπά, εκτός από το θέατρο και τον κινηματογράφο, άφησε το στίγμα της και στη δισκογραφία, ηχογραφώντας 48 τραγούδια και συμμετέχοντας σε μερικούς πολύ σπουδαίους δίσκους.

Το 1956 θα πρωταγωνιστήσει στη χολυγουντιανή ταινία «Tribute to a Bad Man» του βραβευμένου με 4 Όσκαρ σκηνοθέτη Robert Wise, στο πλευρό του James Cagney. Εκεί τραγουδά το γνωστό δημοτικό τραγούδι «Παντρεύουν την αγάπη μου». Κυκλοφόρησε και δίσκος με τοsoundtrack της ταινίας.

Το 1959 θα παίξει στην κωμωδία του τότε συζύγου της Άλκη Παππά «Ψιτ… κορίτσια!» μαζί με το Μιχάλη Νικολινάκο και τον Ανδρέα Μπάρκουλη. Στην ταινία ερμήνευσε το τραγούδι «Υπομονή» του Τάκη Μωράκη, σε στίχους Γιώργου Γιαννακόπουλου, μαζί με το Αθηναϊκό Τρίο. Κυκλοφόρησε και σε δίσκο 45 στροφών στις 8-10-1959 με την ίδια και το Trio Belcanto (δισκος HMV 7PG-2604 & ODEON 45 HGRA-525).

https://www.youtube.com/watch?v=PDmR8z0WJ6I

Το 1969 θα κυκλοφορήσει ένα δίσκο 45 στροφών με δύο τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, «Per Te / Il Mio Aprile» . Το πρώτο τραγούδι, «Per Te», δεν είναι άλλο από το πασίγνωστο τραγούδι «Θα αφήσω τη μανούλα μου» (δίσκος «Αρχιπέλαγος», 1959-1961). Τους ελληνικούς στίχους είχε γράψει ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ενώ τους Ιταλικούς η Audrey Nohra Stainton (σύζυγος του παραγωγού Anis Nohra). Το δεύτερο τραγούδι είναι ο «Απρίλης» (δίσκος «Το τραγούδι του νεκρού αδελφού», 1962). Οι ελληνικοί στίχοι ανήκουν στο Μίκη Θεοδωράκη, ενώ οι ιταλικοί και πάλι στην Audrey Nohra Stainton. Αξίζει να σημειωθεί ότι την επόμενη χρονιά η Iva Zanicchi ηχογράφησε και τα 2 αυτά τραγούδια για το δίσκο της «Caro Theodorakis…Iva».

https://www.youtube.com/watch?v=Fiq8g_TDslM

Την ίδια χρονιά, το 1969, θα κυκλοφορήσει από την RCA ο πρώτος προσωπικός δίσκος της 33 στροφών, με τίτλο «Songs of Theodorakis», με 11 τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη: «Ένα Δειλινό», «Στο Περιγιάλι» (σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη), «Ήσουν καλός ήσουν γλυκός» (σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου), «Προδομένη αγάπη», «Δόξα τω Θεώ» (σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη), «Γωνιά γωνιά» (σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου), «Ο Παύλος και ο Νικολιός», «Καϋμός» (σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου), «Στα περβόλια», «Ο ήλιος» (σε στίχους Μιχάλη Κακογιάννη, από την ταινία «Ηλέκτρα») και «Μοιρολόι» (σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου, από την ταινία «Ηλέκτρα»). Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη με το Χάρη Λεμονόπουλο να διευθύνει την ορχήστρα και να παίζει μπουζούκι. Ο δίσκος κυκλοφόρησε σε LPκαι πολλά χρόνια αργότερα με διαφορετικό εξώφυλλο και σε CD από την FM Records.

https://www.youtube.com/watch?v=pSRfI9OF6WQ

Το 1970 η Ειρήνη Παπά και ο Μίκης Θεοδωράκης θα συναντηθούν για τελευταία φορά δισκογραφικά, στο 45άρι «Irene Papas canta Theodorakis» που ηχογραφήθηκε στην Ιταλία (όπως και το προηγούμενο «Per Te / Il Mio Aprile»). Το συγκεκριμένο δισκάκι περιελάμβανε τα τραγούδια «La soglia» (πάνω στη μελωδία του «Το ψωμί είναι στο τραπέζι» από τη «Γειτονιά των αγγέλων» του 1963) και «So cos’e’» (πάνω στη μελωδία του «Βραδιάζει» από την «Πολιτεία Β’» του 1964). Τους στίχους και στα 2 τραγούδια έγραψε η Audrey Nohra Stainton.

https://www.youtube.com/watch?v=P5amfbhP294

To 1972 η Ειρήνη Παπά θα συμμετάσχει στο θρυλικό δίσκο των Aphrodite’s Child «666», ερμηνεύοντας το τραγούδι «∞» (Infinity / Άπειρο). Στο τραγούδι έλεγε τους στίχους «I was, I am, I am to come» οι οποίοι τυπικά παραπέμπουν στο εδάφιο 1:8 της Αποκάλυψης του Ιωάννη «Εγώ είμαι το Άλφα και το Ωμέγα, λέγει Κύριος ο Θεός, ο Υπάρχων και αυτός που Υπήρχε και ο (πάντοτε) Ερχόμενος, ο Παντοκράτορας.», όμως η αγγλική φράση στην καθομιλουμένη σημαίνει «ήμουν, είμαι, θα τελειώσω». Με αυτόν το δίσκο εγκαινιάζεται ουσιαστικά και η συνεργασία της Ειρήνης Παπά με το Βαγγέλη Παπαθανασίου, ο οποίος ήταν και ο συνθέτης του δίσκου.

https://www.youtube.com/watch?v=4ra2xYKdP8w

Ο πολύ σημαντικός δίσκος «Ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Γιάννη Μαρκόπουλου σε ποίηση Διονυσίου Σολωμού κυκλοφόρησε από την Columbia το 1977, σε μορφή λαϊκής λειτουργίας για τρεις τραγουδιστές (Νίκος Ξυλούρης, Λάκης Χαλκιάς, Ηλίας Κλωναρίδης), αφηγήτρια (Ειρήνη Παπά), μικτή χορωδία (Χορωδία Πρέβεζας «Αρμονία») και ορχήστρα. Η Ειρήνη Παπά συμμετείχε στα τραγούδια: «Στοχασμός / Εισαγωγή», «Το χάραμα» (με Χορωδία), «Παλληκαρά και μορφονιέ» (με Λάκη Χαλκιά), «Βαρώντας γύρου ολόγυρα» (με Νίκο Ξυλούρη), «Ο γιος σου κρίνος με δροσιά» (με Νίκο Ξυλούρη και Λάκη Χαλκιά), «(Πριν απ’ την έξοδο) Μια φούχτα χώμα… (Έπαψαν τα φιλιά στη γη)» (με Λάκη Χαλκιά), «Οι γυναίκες», «Μητέρα μεγαλόψυχη» (με Νίκο Ξυλούρη και Χορωδία), «Για κοίτα κει χάσμα σεισμού» (με Χορωδία), «Αλλ’ ήλιος, αλλ’ αόρατος» (με Ηλία Κλωναρίδη), «Αραπιάς άτι…» (με Λάκη Χαλκιά), «Πειρασμός» (με Νίκο Ξυλούρη), «Πολλοί ‘ν’ οι δρόμοι πόχει ο νους» (με Χορωδία) και «Αηδονολάλειε στήθος μου».

Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου θα ηχογραφήσει το 1978 Ελληνικά δημοτικά τραγούδια με ηλεκτρονική μουσική διασκευή και θα κυκλοφορήσει το 1979 ένας από τους σημαντικότερους δίσκους της ελληνικής δισκογραφίες, οι «Ωδές». Η Ειρήνη Παπά στο εσώφυλλο του δίσκου σημειώνει χαρακτηριστικά: «Δημοτικά τραγούδια ρίζα και κύτταρο της χώρας μου. Μνήμη συλλογική προσωπική εξομολόγηση. Αστροφεγγιά στο Χιλιομόδι το χωριό μου. Δημοτικά τραγούδια και δικά μου. Καρδιά μου…». Τα τραγούδια που ερμήνευσε ήταν: « 40 Παλληκάρια», «Νεραντζούλα», «Οι Κολοκοτρωναίοι», «Το Ποτάμι», «Μοιρολόι» και «Ο Μενούσης». Στο δίσκο περιέχονται και 2 ορχηστρικά κομμάτια σε σύνθεση Βαγγέλη Παπαθανασίου: «Χορός Της Φωτιάς» και «Ρίζες».

https://www.youtube.com/watch?v=shmGQA4AGgU

Θα κυκλοφορήσει, επίσης, κι ένα 45άρι δισκάκι με τα τραγούδια: «40 Παλληκάρια» και «Οι Κολοκοτρωναίοι».

https://www.youtube.com/watch?v=7baQcrUVj_A

Μία από τις άγνωστες συνεργασίες της Ειρήνης Παπά είναι αυτή με τον Ντέμη Ρούσσο το 1982στο δίσκο «Demis». Θα τραγουδήσει μαζί με τον Ντέμη Ρούσσο, το Βαγγέλη Παπαθανασίου και τον Jon Anderson το τραγούδι «Song for free». Ο δίσκος θα κυκλοφορήσει και στα Ισπανικά, όπου η Ειρήνη Παπά θα συμμετάσχει και στην ισπανική εκδοχή του τραγουδιού, «En El Nombre De La Amistad».

https://www.youtube.com/watch?v=ulTmdYQLhBQ

Μετά τις «Ωδές» και τα δημοτικά τραγούδια, ήρθαν οι «Ραψωδίες» και οι βυζαντινοί ύμνοι. Ο Βαγγέλης Παπαθανασίου συνεργάζεται ξανά με την Ειρήνη Παπά το 1986 σε ένα δίσκο κόσμημα για την ελληνική μουσική. Η Ειρήνη Παπά θα απαγγείλει συγκλονιστικά το «Άσμα Ασμάτων» σε ποιητική απόδοση Λευτέρη Παπαδόπουλου και θα ερμηνεύσει εξαιρετικά τα: «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», «Ω! Γλυκύ Μου Έαρ», «Τον Νυμφώνα Σου Βλέπω», «Την Ωραιότητα Της Παρθενίας Σου» και «Χριστός Ανέστη». Ο δίσκος περιέχει και μια σύνθεση του Βαγγέλη Παπαθανασίου, «Ραψωδία».

https://www.youtube.com/watch?v=YpfgBjdlgHs

Η πρώτη δισκογραφική παρουσία της συνθετικής δραστηριότητας του Τάσου Καρακατσάνη για τον κινηματογράφο και η τελευταία δισκογραφική εμφάνιση της Ειρήνης Παπα καταγράφονται στοsoundtrack της ταινίας του Γιάννη Ιωάννου «…και το τρένο πάει στον ουρανό» το 2001. Τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο ίδιος ο σκηνοθέτης. Η Ειρήνη Παπά ερμήνευσε μαζί με το Λευτέρη Τουμαρά 2 τραγούδια, «Ένα γραμμόφωνο απ’ τη Δύση» και «Έξω πάντοτε ο ήλιος λάμπει».

Αξίζει να σημειωθεί πως το 2003 θα τραγουδήσει a cappella τη «Νεραντζούλα» , που είχε πρωτοερμηνεύσει στις «Ωδές», στην ταινία του Manoel de Oliveira «Um Filme Falado». Αυτή ήταν και η τελευταία κινηματογραφική της εμφάνιση. Μπορεί η Ειρήνη Παπά να μην ήταν τραγουδίστρια, όμως με τη δωρικότητα της φωνής της σημάδεψε τραγούδια και ύμνους που ακούγονται μέχρι και σήμερα.

https://www.youtube.com/watch?v=-DYhlYVaiME

Ο Νίκος Μουρατίδης είχε οργανώσει όλη την επικονωνία για τις Ωδές και τις Ραψωδίες. Εδώ μαζί με την Ειρήνη στην απονομή Χρυσού δίσκου για τις Ωδές

———————————————–

Ο Αντώνης Ευθυμίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα σε μια από τις πιο ιστορικές περιοχές του Κέντρου, την Κυψέλη. Αφού αποφοίτησε από το Κολλέγιο Αθηνών, σπούδασε Πολιτικός Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και συνέχισε με Μεταπτυχιακές Σπουδές στην Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων. Το 2008 πήρε μέρος στην πρωτοποριακή παράσταση «ΑΩ» του Ash Bulayev, που ανέβηκε στο «Παλλάς». Το 2010 έλαβε υποτροφία από την Ιαπωνική Κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Ιαπωνίας για Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο στον τομέα της Ακτομηχανικής. Επίσης, υπήρξε μέλος του Ελληνο-Ιαπωνικού Συνδέσμου. Για μικρό χρονικό διάστημα εργάστηκε στην Ολλανδία και στις Φιλιππίνες σε μια μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία και τα τελευταία δύο χρόνια ζει κι εργάζεται μόνιμα στο Μόναχο. Ασχολείται ενεργά με τη λογοτεχνία γράφοντας ποιήματα, στίχους, διηγήματα, θεατρικά έργα και σενάρια. Επίσης, έχει αρθρογραφήσει σε ιστοσελίδες τέχνης και πολιτισμού κι έχει λάβει μέρος σε διάφορες εκδηλώσεις και λογοτεχνικούς διαγωνισμούς με σημαντικές διακρίσεις. Χόμπι του είναι ο κινηματογράφος, το θέατρο, η μουσική, τα ταξίδια και οι ξένες γλώσσες.

Επιμέλεια Ελένης Αλεξοπούλου

nikosonline.gr