Συνέντευξη με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου

«Η ξέφρενη επιτάχυνση της τεχνολογίας έχει σαν αποτέλεσμα την σταθερή βαθμιαία μείωση του πολιτισμού» Βαγγέλης Παπαθανασίου

Του ΝΙΚΟΥ ΜΟΥΡΑΤΙΔΗ

Έχει να δώσει συνέντευξη 5 χρόνια. Η τελευταία φορά ήταν πάλι σε μένα τον Ιούνιο του 2002 για το αντρικό μηνιαίο περιοδικό STATUS. Ήταν τότε που μόλις είχε κάνει τον ύμνο του Μουντιάλ, που είχε γράψει τη μουσική για την Τρικυμία του Σαίξπηρ στο Εθνικό θέατρο της Ουγγαρίας, που η Μυθωδία ήταν στα φόρτε της και τοHollywood τον πίεζε ασφυκτικά για ένα νέο soundtrack. Από τότε μεσολάβησαν πολλά……..

Το υπουργείο Πολιτισμού της Ισπανίας με την υψηλή επίβλεψη της Βασίλισσας Σοφίας τον έπεισε να δώσει για πρώτη φορά τα ζωγραφικά του έργα να εκτεθούν και να περιοδεύσουν. Έδωσε ένα κομμάτι στη Vanessa Mae, έκανε την Ιθάκη του Καβάφη με τον Sean Connery να απαγγέλλει, αρνήθηκε στον Mel Gibson να γράψει τη μουσική στο Passion, και δέχτηκε να γράψει για τον Μέγα Αλέξανδρο του Oliver Stone.

Πρόσφατα και μετά από 25 χρόνια, κυκλοφορεί ξανά το Chariots of fire ψηφιακά επεξεργασμένο από τον ίδιο. Επίσης θα κυκλοφορήσει το soundtrack του Blade Runner σε μια σπέσιαλ έκδοση και όλη του η δισκογραφική δουλειά ψηφιακά επεξεργασμένη, ανάμεσα στην οποία δύο cd ορόσημα για την Ελλάδα. Οι Ωδές και οι Ραψωδίες με την Ειρήνη Παπά.

• Πως γίνεται να κάνετε τόσα πράγματα και να μην μαθαίνουμε τίποτα. Να μην χαλάει ο κόσμος στα έντυπα και στις τηλεοράσεις; Απ’ ότι βλέπετε, γίνεται. Το επιδιώκω και το προτιμώ. Μη με ρωτήσετε γιατί, καλύτερα θα είναι να το αναλύσετε εσείς και όχι εγώ.
• Δεν έχετε κάποιον που να σας κάνει δημόσιες σχέσεις και γραφείο τύπου; Κρίμα είναι πολύ της μόδας. Όλοι έχουν (γέλια). Μάλλον είμαι εκτός μόδας…
• Θέλετε να μιλάμε στον ενικό, αντί να χρησιμοποιούμε τον ηλίθιο πληθυντικό της μεγαλειότητας των Λουδοβίκων; Ευχαρίστως.

H συνάντηση μας έγινε στην Αθήνα μιας και έχει έρθει για την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή με τη ζωή του El Greco όπου θα γράψει τη μουσική (στην φωτό πάνω είμαστε πιο παλιά. Το 1983). Συζητώντας κάναμε μια βόλτα στην Διονυσίου Αρεοπαγίτου που ο Βαγγέλης πιστεύει ότι αυτός ο δρομάκος θα μπορούσε να ήταν ο ωραιότερος δρόμος του πλανήτη.

• Σου αρέσει τελικά που έγινε πεζόδρομος; Συμφωνώ απόλυτα με την πεζοδρόμηση αλλά όχι με τον σχεδιασμό και την ποιότητα του αποτελέσματος. Αν αρέσουν τα φτηνά ανάρμοστα κάγκελα που χωρίζουν τον πεζόδρομο απ’ το θέατρο του Διονύσου μέχρι σχεδόν το Ηρώδειο, αν αρέσει το καταθλιπτικό πλακόστρωτο, αν αρέσουν τα τσιμεντένια παγκάκια τότε εγώ καλύτερα να σιωπώ. Περίμενα μια πιο λαμπρή ιδέα αντάξια του ιερού βράχου, όπως αρμόζει στον Παρθενώνα κι’ όχι μίζερες αρχιτεκτονικές μοντερνιές.
• Και μια και περνάμε από μπροστά, πως σου φαίνεται το καινούργιο μουσείο της Ακρόπολης; Μακάρι να με ρωτούσες πως μου φαίνεται η Ακρόπολη απέναντι στο καινούργιο Μουσείο.
• Ωραία, πως σου φαίνεται η Ακρόπολη απέναντι από το καινούργιο Μουσείο; Θα προτιμούσα ν’ αφήσω το χρόνο ν’ απαντήσει σ’ αυτό, μια που οι ενδιαφερόμενοι αποφάσισαν κι’ απεφάνθησαν ότι αυτό το κτίσμα είναι το καλύτερο του κόσμου.

Τον παρατηρώ όπως μιλάει, με ένα πάθος να τρεμοπαίζει κάπου στο βάθος και νομίζω ότι είναι πολύ γοητευτικός. Το κακό με τον Βαγγέλη είναι ότι δεν μιλάει πολύ. Και όταν δεν μιλάει, εύκολα κάποιος μπορεί να τον παρεξηγήσει. Όταν του το λέω, πάλι δεν μιλάει- παρά μόνο χαμογελάει αινιγματικά. Ζει σχεδόν απομονωμένα, δεν ανήκει σε φατρίες και κυκλώματα, δεν κάνει δημόσιες σχέσεις, δεν έχει πάρει ποτέ στη ζωή του επιχορήγηση, δεν έχει φιλικές σχέσεις με δημοσιογραφικούς οργανισμούς, και φυσικά δεν «τραπεζώνει» υπουργούς και βουλευτές. Επίσης πρέπει να σημειώσω ότι ο Βαγγέλης από το 1981 που έγραψε και δώρισε το σήμα της ΕΡΤ, ότι έχει κάνει για την Ελλάδα το έχει κάνει αφιλοκερδώς. Κοινώς, δωρεάν. Για να το καταλάβουν κάποιοι οι οποίοι εξακολουθούν να του πετούν λάσπη. Συνεχίζουμε τη βόλτα μας περπατώντας και όσοι τον αναγνωρίζουν στο δρόμο τον χαιρετούν με σεβασμό και κάποιοι πιο θαρραλέοι τον καλούν για καφεδάκι. Μιλάει σε όλους αλλά νομίζω ότι κατά βάθος είναι ντροπαλός γιατί τον βλέπω που κοκκινίζει. Είχα να τον δω από τότε που ετοιμαζόταν να βγει στις αίθουσες ο Αλέξανδρος. Τότε που όλοι περιμέναμε να δούμε τι είχε κάνει ο Oliver Stone αφού πριν είχαμε «ζεματιστεί» από το αίσχος που λεγόταν “Τροία”.

• Αφήνω τη μουσική και τον Αλέξανδρο για αργότερα και ξεκινάω από τη ζωγραφική. Πως αποφάσισες για πρώτη φορά να δώσεις τα ζωγραφικά σου έργα να εκτεθούν. Τι ήταν αυτό πού σε έπεισε; Ξέρω ‘γω; Ίσως για να μην πω στον εαυτό μου μετά από τόσα χρόνια που ζωγραφίζω ότι φοβήθηκα να τα δείξω, ή οτιδήποτε άλλο. Ακόμα και τώρα όμως δεν ξέρω αν η απόφασή μου να δεχτώ και να εκθέσω ορισμένα από τα έργα μου ήταν αυτό που έπρεπε να κάνω.
• Αγαπάς τη ζωγραφική εξ’ ίσου με τη μουσική, ή κάποια από τις δύο τέχνες υπερέχει; Θα μπορούσα ν’ αγαπήσω τη μουσική και τη ζωγραφική αν τις ανακάλυπτα σαν τέχνες αργότερα – κατά τη διάρκεια δηλαδή της ζωής μου. Τη στιγμή όμως που γεννήθηκα με αυτές, δεν ετέθη θέμα αγάπης αλλά απλώς φυσικής λειτουργίας. Ζωγραφίζω και παίζω μουσική όπως αναπνέω.
• Εκτός από τους φίλους σου κανείς δεν ξέρει ότι ζωγραφίζεις τόσο πολύ. Γιατί τόσα χρόνια το κρατάς κρυφό; Δεν το κράτησα ποτέ κρυφό. Απλώς δεν αισθάνθηκα την ανάγκη για κάτι παρά πάνω, από το να ζωγραφίζω στο χώρο μου κι’ από κει και πέρα τίποτα άλλο.

Για την ζωγραφική του Βαγγέλη μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο:https://www.nikosonline.gr/?p=274

Η έκθεση ξεκίνησε από την Βαλένθια και κατόπιν έκανε περιοδεία στην Νότια και στην Κεντρική Αμερική όπου την απόλαυσε πλήθος επισκεπτών και απέσπασε εντυπωσιακές κριτικές. Αρκεί να πούμε ότι σε κάθε χώρα η έκθεση πήρε αρκετές ημέρες παράταση για να καταλάβουμε το μέγεθος της επιτυχίας. Τα έργα εκτέθηκαν στην Ουρουγουάη, Αργεντινή, Βραζιλία, Κούβα, Δομινικανή Δημοκρατία και Μεξικό. Η περιοδεία της έκθεσης διήρκεσε από 5/6/2003 μέχρι 8/1/2006, περίπου δυόμισι χρόνια.

• Πόσα έργα αποτελούν συνολικά την έκθεση; Επιλέχθηκαν από τους Ισπανούς διοργανωτές 75 λάδια.
• Ακούστηκε ότι μετά το υπουργείο Πολιτισμού της Ισπανίας και το δικό μας υπουργείο πολιτισμού ζήλεψε και σου πρότεινε να εκτεθούν τα έργα σου στην Εθνική πινακοθήκη. Ισχύει; Δεν έχω υπ’ όψιν μου για κάτι τέτοιο.
• Μάλλον λάθος πληροφορία. Τι νομίζεις, η ζωγραφική ή η μουσική είναι πιο απαραίτητη σαν τέχνη; Θα σου φανεί παράξενο, αλλά θα πρέπει για λόγους ακριβείας να αποκαλέσω τη ζωγραφική τέχνη και τη μουσική επιστήμη. Και μάλιστα μητέρα των επιστημών. Στη βάση τους όμως και οι δύο αυτές εκφράσεις είναι λειτουργήματα. Μέσα από αυτούς τους δύο δρόμους και πρωτίστως μέσα από τη μουσική ο άνθρωπος δύναται να επικοινωνήσει με το Θείο. Απαραίτητο συστατικό για τη ψυχική και σωματική υγεία.

Η συζήτηση συνεχίζεται πια, στο χώρο που διατηρεί ο Βαγγέλης για τις ημέρες που βρίσκεται στην Αθήνα και το μάτι μου πέφτει σε ένα cd με την Ιθάκη του Καβάφη όπου απαγγέλλει ο Sean Connery. Με τον Connery τον συνδέει παλιά φιλία. Προσπάθησε μάλιστα κάποια στιγμή, μετά από επιθυμία του διάσημου ηθοποιού, να τον φέρει σε επαφή με τις αρμόδιες Ελληνικές αρχές, για μια ταινία πού ήθελε να κάνει με τη ζωή του Σωκράτη. Πριν λίγο καιρό, ηχογράφησαν μαζί την Ιθάκη του Κωνσταντίνου Καβάφη. Ο Βαγγέλης έγραψε την μουσική και ο Conneryαπαγγέλλει μοναδικά το εξαιρετικό αυτό ποίημα του μεγάλου Αλεξανδρινού.

• Κατ’ αρχήν, αυτό το θέμα με την ζωή του Σωκράτη, έχει προχωρήσει καθόλου; Θα γίνει αυτή η ταινία; Ότι ξέρεις, ξέρω. Δηλαδή τίποτα.
• Γιατί πιστεύεις ότι δεν «εκμεταλλευόμαστε» και εμείς όλους αυτούς τους σπουδαίους Έλληνες: Σωκράτη, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Αισχύλο, Ευριπίδη όπως οι Άγγλοι για παράδειγμα που έχουν «ξεζουμίσει» τον Σαίξπηρ. Για να μπορεί ένας λαός να ενδιαφερθεί για τους προγόνους του πρέπει κατ’ αρχήν να γνωρίζει την ιστορία του. Εμείς, ας μη κρυβόμαστε, διδαχτήκαμε μερικά πασαλείμματα που δεν είναι αρκετά για να γνωρίσουμε ουσιαστικά τους φιλοσόφους, μαθηματικούς, μουσικούς, αστρονόμους, αρχιτέκτονες, ποιητές, ιστορικούς και λοιπούς κολοσσούς μιας λαμπρής εποχής. Επόμενο είναι λοιπόν ως ανιστόρητοι να είμαστε κατά κάποιο τρόπο αποκομμένοι από το πιο μεγάλο ουσιαστικό και σημαντικό κομμάτι της ιστορίας μας και έτσι να μην ενδιαφερόμαστε για όλα αυτά.
• Έχεις απόλυτα δίκιο. Και αυτό το cd με την Ιθάκη πώς προέκυψε; Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες, όταν το σκέφτηκα εκ των υστέρων, διαπίστωσα ότι έγινε σχεδόν από μόνο του, γιατί απλά φαίνεται ότι ήταν μοιραίο να γίνει.

Στην μουσική τώρα πού είναι και μεγάλο μας θέμα. Το 1981 ο Βαγγέλης πήρε το βραβείο oscarμουσικής για το Chariots of fireκαι αυτό που έγινε είναι δύσκολο μάλλον να επαναληφθεί. Είναι ίσως ο μοναδικός συνθέτης πού είδε την μουσική του να σκαρφαλώνει στο Νο1 των charts στην Αμερική και στα άλμπουμ άλλα και στα singles. Απέδειξε ότι η κινηματογραφική μουσική (χωρίς κανένα τραγούδι) μπορεί να σταθεί και εκτός ταινίας και να γίνει τεράστια επιτυχία. Από το 1981 πού βγήκε το Chariots of fire έχουν περάσει 25 χρόνια και τώρα ξανακυκλοφορεί ψηφιακά επεξεργασμένο από τον ίδιο. Διάβασα μάλιστα ότι η μουσική του Chariots of fireθεωρείται η πιο αναγνωρίσιμη κινηματογραφική μουσική στην ιστορία. Από το oscar όμως μέχρι σήμερα οι συνθέσεις του Βαγγέλη για το σινεμά αντί να πυκνώσουν, αραίωσαν. Έκανε το Antarctica, το Blade Runner και τον Χριστόφορο Κολόμβο του Ridley Scott, το Missing του Γαβρά, , τα Μαύρα φεγγάρια του έρωτα του Πολάνσκι, το Bounty του Roger Donaldson και τον Καβάφη του Γιάννη Σμαραγδή. Άλλος στην θέση του για παράδειγμα θα έκανε τουλάχιστον ένα soundtrack το χρόνο.

• Ήταν εσκεμμένο ή προέκυψε; Γιατί ξέρω ότι δεχόσουν συνέχεια προτάσεις! Όταν η επιτυχία έρχεται καλό είναι να ελευθερώνει και όχι να σκλαβώνει. Θα μπορούσες -όσο με ξέρεις – να με φανταστείς δέσμιο του Χόλλυγουντ παίζοντας το παιχνίδι της αγοράς και χαραμίζοντας τη ζωή μου κυνηγώντας την επιτυχία;

Tώρα που το σκέφτομαι είναι αλήθεια. Δεν θα μπορούσε ο Βαγγέλης να γράφει κατά παραγγελία. Κάτι παρόμοιο είχε συμβεί και στην δεκαετία του ’60 με τον Μάνο Χατζιδάκι, που μετά το oscar για τα Παιδιά του Πειραιά του έκαναν ένα πλουσιοπάροχο συμβόλαιο αλλά κάποια στιγμή που κόντεψε να πάθει «ασφυξία», τους παράτησε και γύρισε πίσω.

Το Blade Runner έκλεισε κι’ αυτό 25 χρόνια ζωής, και ετοιμάζονται να το γιορτάσουν δεόντως το Φθινόπωρο. Ο Ridley Scott επιμελείται μια σπέσιαλ έκδοση του dvd και ο Βαγγέλης θα προσθέσει στο ήδη υπάρχον soundtrack ένα cd ακόμα. Το άκουσα το νέο BladeRunner, το cd δηλαδή που θα υπάρχει μαζί με την original μουσική της ταινίας. Είναι θαυμάσιο και παρ’ όλο που περιέχει πολλές γνωστές φωνές και πολλές γλώσσες η μουσική είναι σαν να μιλάει για την μοναξιά και την απομόνωση του σύγχρονου ανθρώπου. Εγώ ακούγοντας το αισθάνθηκα κάπως μόνος μου μέσα σε μια σύγχρονη Βαβέλ.

• Έχω δίκιο ή είναι η προσωπική μου ανάγκη που με έκανε να το ακούσω έτσι; Οι περισσότερες μεγαλουπόλεις στο κόσμο έχουν καταντήσει απάνθρωπες και οι μικρότερες βαίνουν προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό που αισθάνθηκες το αισθάνονται εκατομμύρια άνθρωποι των μεγαλουπόλεων και ο ρυθμός με την πάροδο του χρόνου θα μεγαλώνει. Άρα μάλλον έχεις δίκιο.
• Υπάρχει πολύς κόσμος που πιστεύει ότι και η μουσική του Blade Runner αλλά και του Κολόμβου έπρεπε να είχαν πάρει oscar. Όμως και οι δύο αυτές ταινίες εισπρακτικά δεν τα πήγαν τόσο καλά στην Αμερική. Παίζει τελικά ρόλο; Δυστυχώς οι εισπράξεις μιας ταινίας, και μάλιστα οι γρήγορες εισπράξεις, είναι καθοριστικός παράγων αξιολόγησης της. Και έτσι όλη η κινηματογραφική βιομηχανία κατάντησε να είναι στο έλεος της πρώτης βδομάδας των εισπράξεων. Ύμνος στην τέχνη και τον πολιτισμό. Όταν δε το ίδιο το κοινό ενδιαφέρεται κι’ αυτό για τις εισπράξεις τότε το παιχνίδι είναι χαμένο από χέρι.
• Ακριβώς. Όπως ένας απλός άνθρωπος που σε ρωτάει για μια τηλεοπτική εκπομπή τι νούμερα έκανε. (γέλια)
• Με τον Mel Gibson τι έγινε; Σου ζήτησε να κάνεις το soundtrack του Passion, και του είπες όχι; Ήρθε και με βρήκε όταν έγραφα την μουσική για τον Αλέξανδρο, αλλά δεν τα βρήκαμε.
• Δεν τα βρήκατε καλλιτεχνικά ή οικονομικά; Ανθρώπινα
• Πώς γίνεται σ’ αυτές τις περιπτώσεις, έρχονται και σε βρίσκουν οι σκηνοθέτες γονυπετείς και σε παρακαλούν να τους κάνεις την μουσική; Αυτό έκανε και ο Oliver Stone για τον Αλέξανδρο; (γελάει) Θα σου πω μια ιστορία που σίγουρα δεν τη ξέρεις. Βρισκόμουν στις Κάννες ως μέλος της επιτροπής του φεστιβάλ κι’ ένα πρωί κοιτώντας απ’ το παράθυρο του ξενοδοχείου βλέπω στον ουρανό μικρά αεροπλάνα να διαφημίζουν την ταινίαΧριστόφορος Κολόμβος. Την ίδια στιγμή χτυπάει το τηλέφωνο και ήταν ο Γιώργος Κοσμάτος που μου κάνει πρόταση να γράψω τη μουσική της ταινίας του Κολόμβου- που μόλις είχε αναλάβει να σκηνοθετήσει. Βρεθήκαμε μάλιστα και κάναμε κάποιες πρώτες κουβέντες. Δύο βδομάδες μετά ήμουν στο Παρίσι και με παίρνει ο Ridley Scott και μου ζητάει να γράψω μουσική για τον δικό του Χριστόφορο Κολόμβο. Θα μπορούσα να γράψω και στις δύο αν ήθελα, αλλά θεώρησα σωστό να κάνω μόνο μία και επέλεξα αυτή του Ridley Scott. Το ίδιο ακριβώς μου έτυχε και με τον Αλέξανδρο. Μόλις είχα συμφωνήσει με τον Oliver Stone, λίγες μέρες μετά ήρθε και με βρήκε ο Buz Luhrmann για τον δικό του Αλέξανδρο, που τελικά δεν έγινε ποτέ.

Μια και το έφερε η κουβέντα ήταν αδύνατον να μην αναφερθώ στον Αλέξανδρο. Η ταινία στην Αμερική έφαγε τρομερό σνομπάρισμα, ο Oliver Stone δέχτηκε απίστευτες επιθέσεις, που μέχρι και στα Oscar την χαντάκωσαν. Η μουσική του Βαγγέλη, παρ’ όλο που οι δημοσιογράφοι έγραψαν καταπληκτικές κριτικές, θίχτηκε με κάποιο τρόπο από όλο αυτό το αρνητικό κλίμα ενάντια στον Stone. Όχι σαν σύνθεση, γιατί πάντα οι μελωδίες του ταξιδεύουν και συγκινούν τον ακροατή, αλλά σαν πορεία για τα charts και τους διάφορους διαγωνισμούς βραβείων. Πάντως η μουσική σύνθεση για τον Αλέξανδρο, είναι ιδιοφυής. Το μπλέξιμο της συμφωνικής μουσικής με ταethnic στοιχεία από την Ελλάδα και την Ασία φτιάχνουν ένα μείγμα μοναδικό. Τα Ηπειρώτικα φωνητικά με τους ρυθμούς της Περσίας και της Ινδίας δένουν καταπληκτικά, και τα ερωτικά θέματα είναι αυτά πού κάνουν όλο τον κόσμο να θεωρεί τον Βαγγέλη κορυφαίο συνθέτη της εποχής μας.

• Η ταινία δυστυχώς δεν ήταν καλή. Αλλά γιατί νομίζεις ότι της έκαναν τέτοιο σαμποτάζ; Δεν γνωρίζω το γιατί. Αυτό που είναι σίγουρο- παρ’ όλο το αρνητικό κλίμα που υπήρχε τότε κατά του Oliver από το Χόλλυγουντ- η ταινία γνώρισε μεγάλη επιτυχία ανά τον κόσμο. Και για όσους ενδιαφέρονται αν κάλυψε τα έξοδα της, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι τα 250 εκατομμύρια δολάρια τα κάλυψε και με το παρά πάνω, κι’ ας πέρασε στην κοινή γνώμη ως αποτυχία.
• Ξεπέρασε λοιπόν πράγματι τον προϋπολογισμό της και έφτασε στα 250 εκατομμύρια δολάρια. Τους πήρες δηλαδή τόσα πολλά χρήματα; (γέλια) Γιατί κάπου διάβασα – σε Ελληνικό έντυπο βέβαια- ότι πήρες 20.000.000euro. Και λίγα λες (γέλια) Όπως ξέρεις παρ’ όλα τα ψέματα που σκοπίμως διαδίδονται για μένα κατά καιρούς, μπορεί στην χώρα μου να μην ζητάω αμοιβή για ότι κάνω, αλλά στο εξωτερικό συμβαίνει το αντίθετο. Έτσι μπορώ να επενδύω χρήματα για τη μουσική και να προσφέρω και τις υπηρεσίες μου στην χώρα μας.
• Ο Oliver Stone πως είναι σαν συνεργάτης; Σου έβγαλε την ψυχή, ή ήταν συνεργάσιμος; Νομίζω ότι το ρεκόρ των δυσκολιών που προκαλεί στους συνεργάτες του, είναι απίθανο να το ξεπεράσει άλλος σκηνοθέτης. Κατά τα άλλα είναι πολύ συμπαθής και συνεργάσιμος.
• Οι κριτικές για τη μουσική σου στον διεθνή τύπο ήταν διθυραμβικές και όλοι τότε έλεγαν ότι θα σου απένειμαν ένα καινούργιο Oscar. Άντ’ αυτού δεν ήσουν καν υποψήφιος. Σοκαρίστηκες; Όχι καθόλου. Το περίμενα άλλωστε.
• Αυτό δεν το πιστεύω. Γιατί το περίμενες, όταν όλοι έλεγαν ότι θα πάρεις το δεύτερο σου Oscar; Γιατί δεν είμαι άνθρωπος που ενθουσιάζομαι εύκολα. Αξιολογώ και σφυγμομετρώ τα γεγονότα με αντικειμενικά κριτήρια και βγάζω συμπέρασμα.
• Οι δημοσιογράφοι έγραψαν ύμνους για τη μουσική σου, και το κοινό – κατόπιν ψηφοφορίας- σου απένειμε το World Soundtrack Award 2005. Τα oscar δεν θα πρέπει να αισθάνονται εκτεθειμένα; Αυτό είναι δικό τους πρόβλημα. Γιατί, μήπως δεν θα πρέπει να αισθάνονται εκτεθειμένοι που δεν έχουν δώσει oscar στον Chaplin και στονHitchcock;
• Αλήθεια, σε συμπαθούν οι κινηματογραφικοί κύκλοι στο Hollywood; Απ’ ότι αισθάνομαι, βλέπω και ακούω, εκφράζονται πολύ θετικά. Παρ’ όλα αυτά μην ξεχνάμε ότι και εκεί κυριαρχεί το συμφέρον και μόνο αυτό.
• Γιατί νομίζω ότι στην Αθήνα δεν σε πολυσυμπαθούν τα κυκλώματα. Έχεις και εσύ αυτή την αίσθηση; Όταν δεν ανήκεις σε κυκλώματα, συμβαίνουν αυτά.
• Υπάρχουν για παράδειγμα διάφοροι δημοσιογράφοι που αν είναι αναγκασμένοι να γράψουν κάτι για σένα, για να σε ειρωνευτούν σε αναφέρουν σαν… Βαντζέλης,πράγμα που εγώ θεωρώ χυδαίο. Δυστυχώς δεν μπορώ να κάνω κάτι γι’ αυτό.
• Με την καλλιτεχνική σκηνή της Αθήνας πως τα πας; Δεν ξέρω τι εννοείς, αλλά θα την προτιμούσα να είναι πιο αυτόφωτη.
• Θέλω να μάθω ας πούμε, συνθέτες όπως ο Θεοδωράκης, ο Ξαρχάκος, ο Μικρούτσικος, ο Σαββόπουλος… σου τηλεφωνούν, τους τηλεφωνείς, μιλάτε, έχετε σχέσεις; Τηλεφωνιόμαστε τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα από όπου κι’ αν είμαι. (γελάω μέχρι δακρύων)

• Δηλαδή μόνο με τον Σπανουδάκη έχεις καλή σχέση; Με τον Σταμάτη μας συνδέει μια μακρόχρονη φιλία. Ο Σταμάτης όντας λαλίστατος δεν χάνει ευκαιρία να αναφέρεται σε μένα με τον πιο θετικό τρόπο. Τον ευχαριστώ και ανταποδίδω.
• Mε τους ανθρώπους από το Μέγαρο Μουσικής μιλάς; Σου έχουν προτείνει να κάνεις κάτι εκεί; Απ’ ότι γνωρίζω, ποτέ.
• Ξέρω ότι βλέπεις πολύ κινηματογράφο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να ψηφίσεις για τα Oscar. Ψηφίζεις κανονικά; Ως μέλος της Ακαδημίας κάθε χρόνο βλέπω όλες τις ταινίες κι’ όταν αισθάνομαι ότι κάτι είναι αξιόλογο το ψηφίζω.
• Eurovision παρακολουθείς; Απ’ τα φετινά τραγούδια ποιο σου άρεσε; (γέλια) Για ένα τέτοιου είδους σκλαβοπάζαρο χρειάζεται πολύ αναλυτική συζήτηση και δεν είναι της ώρας.
• Με την νέα τεχνολογία πως τα πας; Έχεις i–pad ή mp3; Τα πάω περίφημα. Έχω τα πάντα. Και i–pad και i–pod, και e–pod, και L–pod και mp3 και mp4 και mp5 turbo και stereoπλυντήριο και κουζίνα Five plus one και πολλά άλλα. (γέλια)
• Κατάλαβα, δεν έχεις τίποτα και δεν ασχολείσαι. Τουλάχιστον τι πιστεύεις γι’ αυτά; Νομίζεις ότι ισοπεδώνουν και συμπιέζουν τη μουσική ή τον δημιουργό της; Η τεχνολογία που πάντα παρουσιάζεται ως η πιο γλυκιά και γοητευτική σύντροφος, μας μαγεύει αλλά το τίμημα το πληρώνουμε αργότερα και δεν μπορούμε να καταλάβουμε γιατί.
• Πες μου τώρα ότι είσαι και ενάντια στην τεχνολογία, εσύ που θεωρείσαι από τους πρωτοπόρους της! Δεν ήμουν ποτέ ενάντια στην τεχνολογία αλλά πάντα ήμουν και θα είμαι επιφυλακτικός, πόσο μάλλον όταν περιστοιχίζομαι απ’ αυτήν. Η τεχνολογία ήταν και θα είναι πάντα μια γοητευτική παγίδα η οποία πολύ εύκολα μπορεί να εξελιχθεί σε μια ωρολογιακή βόμβα αν δεν συνοδεύεται από δομημένο εγκέφαλο, άρα πολιτισμό. Είναι τεράστιο λάθος και μεγάλη σύγχυση να πιστεύουμε ότι τεχνολογία σημαίνει πολιτισμός. Στις μέρες μας παρατηρούμε την ξέφρενη επιτάχυνση της τεχνολογίας και την σταθερή βαθμιαία μείωση του πολιτισμού. Αυτό αποτελεί ένα τεράστιο κίνδυνο για την ανθρωπότητα, αλλά ποιος τα ακούει αυτά;

• Όλο και κάποιος θα τα ακούσει μην ανησυχείς. Μια ερώτηση πού απασχολεί πάρα πολύ κόσμο. Γιατί δεν κάνεις πια live; Γιατί εμφανίζεσαι τόσο σπάνια; Έχεις γίνει τόσο εσωστρεφής ή συμβαίνει κάτι άλλο; Πάντα είχα μια δυσκολία να εμφανίζομαι δημόσια. Πόσο μάλλον τώρα που είναι και της μόδας.

• Ναι αλλά στην Μυθωδία για παράδειγμα, είδαμε ότι ο κόσμος «διψάει» για ένα liveσου. Εκείνο το βράδυ που δεν χωρούσαν στους Στύλους του Ολυμπίου Διός γέμισαν σχεδόν και το καλλιμάρμαρο για να παρακολουθήσουν την συναυλία από γιγαντοοθόνη. Και συγκινήθηκαν, και χειροκρότησαν, και άναψαν αναπτήρες…. μπροστά σε μία οθόνη !!! Δεν συμβαίνει ξέρεις συχνά αυτό. Ή μάλλον δεν έχει συμβεί ποτέ. Συ είπας.
• Μ’ αυτό το «Συ είπας», δεν μου απαντάς όμως. Πρέπει να καταλάβεις ότι δεν αισθάνομαι καθόλου καλά να περιαυτολογώ, και να αυτοδιαφημίζομαι.
• Ωραία. Το ότι η Μυθωδία έγινε πλατινένιος δίσκος, δεν σου λέει τίποτα; Το ότι όλοι οι δίσκοι σου γίνονται χρυσοί και πλατινένιοι δεν σημαίνει τίποτα; Τι φταίει ο κόσμος που σε αγαπάει και αγαπάει τη μουσική σου να μην μπορεί να σε απολαύσει ζωντανά; Πρέπει πάντα να συνυπάρχει και κάποιος άλλος λόγος για να εμφανιστώ δημόσια, όπως φιλανθρωπικός για παράδειγμα. Ζητώ συγνώμη απ’ τον κόσμο αν είναι έτσι τα πράγματα όπως μου τα θέτεις, αλλά να εμφανίζομαι δημόσια μόνο για προσωπικούς λόγους το βρίσκω… δύσκολο.
• Και το live της Μυθωδίας γιατί το έκανες; Ποιος ήταν φιλανθρωπικός ή ο εθνικός σκοπός; Το έκανα κατόπιν καλέσματος του τότε υπουργού πολιτισμού κ. Ευάγγελου Βενιζέλου να συμμετάσχω και να δημιουργήσω κάτι μέσα στα πλαίσια της πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Την ίδια εποχή λοιπόν – άκου για να μαθαίνεις- ετοιμαζόταν με πρόταση της Nasa σε συνδυασμό με την Sony Classical ο σχεδιασμός της Μυθωδίας. Για πού θα λάμβανε χώρα αυτό το γεγονός ηNasa φυσικά πρότεινε την Αμερική και η Ευρώπη πρότεινε την Αγγλία ή την Αίγυπτο. Τότε αισθάνθηκα ότι με την συγκεκριμένη πρόταση του Ευάγγελου Βενιζέλου θα ήταν πολύ θετικό να το παρουσίαζα στην Αθήνα. Του ανέλυσα λοιπόν το τι ετοιμαζόταν και το τι θα συνέβαινε, ο κ. Βενιζέλος δέχτηκε και έτσι προχώρησα στην δημιουργία του γεγονότος με επίκεντρο το χώρο του Ολυμπίου Διός και με συντελεστές τις 2 μεγαλύτερες σοπράνο του κόσμου Jessye Normanκαι Kathleen Battle, την London Metropolitan orchestra, την χορωδία της Εθνικής Λυρικής σκηνής κτλ. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά σε σένα και σε όλο τον καλοπροαίρετο κόσμο. Η Μυθωδία ταξίδεψε σε όλο τον πλανήτη, παίχτηκε στις τηλεοράσεις όλου του κόσμου και παρ’ όλο τον λυσσαλέο και άδικο πόλεμο που εξαπέλυσαν εναντίον μου, στο τέλος η χώρα μας δικαιώθηκε.
• Μάλλον είσαι θυμωμένος ή κάποιοι σε έχουν στενοχωρήσει και έχεις μια άρνηση για να κάνεις πράγματα έτσι; Δεν κάνω όσα θα ήθελα, αλλά κάνω πολύ περισσότερα απ’ όσα φαίνονται.
• Γιατί μου απάντησες μόνο στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης; Προτιμώ να επισημαίνω κάποια πράγματα και όχι να παραπονούμαι.
• Μήπως επειδή είσαι τόσο πολύ lowprofile σε παρεξηγούν; Άλλοι σε λένε σνομπ, άλλοι απλησίαστο, άλλοι αντιπαθητικό, άλλοι μεγαλομανή, τι από όλα αυτά ισχύει; Τίποτα απ’ όλα αυτά. Απλώς πορεύομαι.
• Λίγο Χριστιανικό μου ακούγεται αυτό. Απλά, ανθρώπινο.
• Να σε ρωτήσω κάτι που μπορεί και να βάλεις τα γέλια, αλλά πρέπει, για να τελειώνουμε και μ’ αυτό. Μερικοί λένε ότι είσαι αρχαιολάτρης και δωδεκαθεϊστής, είναι αλήθεια; -ης, -ιστης και κάθε είδους –ισμων είναι κάτι που από μικρό παιδί δεν ακολούθησα. Λοιπόν, τελειώσαμε και μ’ αυτό;

Πριν λίγο καιρό ο Βαγγέλης βρέθηκε στο Βόλο γιατί το νεοϊδρυθέν ίδρυμα του, οργάνωσε το μεγάλο συνέδριο Juno Science Team Meeting για την αποστολή της NASA στον πλανήτη Δία. Ξαφνικά λοιπόν ένα μεγάλο project της NASA συνδέεται με την άγνωστη επαρχιακή Ελληνική πόλη που λέγεται Βόλος. Άρα υπάρχουν κάποιοι που τον συμπαθούν τον Βαγγέλη μας. Στο εξωτερικό, βέβαια.

• Πόσοι επιστήμονες ήρθαν από την NASA. Πήγαν όλα καλά, ή εκτεθήκαμε ως χώρα; Σε διαβεβαιώ ότι όλα πήγαν κατ’ ευχή. Ήταν όλα απόλυτα οργανωμένα και όλοι οι σύνεδροι, που είναι και οι μεγαλύτεροι επιστήμονες του κόσμου, ενθουσιάστηκαν τόσο απ’ το Βόλο όσο και από την οργάνωση και την φιλοξενία μας.
• Το καλοκαίρι του 2006 είχες πάει στην ιδιαίτερη πατρίδα σου, την Αγρία, λίγο πιο έξω από το Βόλο και μόλις σε είδαν έστησαν πανηγύρια και υπαίθρια τραπέζια για ένα γλέντι που έμαθα ότι σε συγκίνησε αφάνταστα. Πόσα χρόνια είχες να πας; Είχα να επισκεφτώ το χωριό μου πάρα πολλά χρόνια. Εκτός από μια σύντομη επίσκεψη αστραπή την δεκαετία του ’80. Πράγματι συγκινήθηκα πάρα πολύ, ίσως γιατί αισθάνθηκα μετά από τόσα χρόνια απουσίας ότι ο τόπος που γεννήθηκα με γέμιζε με ενέργεια.
• Ήθελαν να ονομάσουν δρόμο και πλατεία με το όνομά σου και τους απέτρεψες. Γιατί τους στέρησες αυτή τη χαρά, και το μόνο που πήρες ήταν ένα κλαδί ελιάς; Γιατί μου ήταν αρκετό ένα κλαδάκι ελιάς. Δεν μπορώ να πω τίποτα άλλο γιατί μάλλον θα με πιάσουν τα κλάματα πάλι.

Κάνω ηθελημένα μια παύση γιατί πράγματι τον έχει πιάσει μια νευρικότητα κάνοντας απεγνωσμένες προσπάθειες να μην βουρκώσει. Πίνει λίγο νερό, δεν μιλάει και μηχανικά ανοίγει την τηλεόραση στο κανάλι mezzo. Μετά από λίγο πατάει το mute. Ήθελα να συνεχίσω και να τον ρωτούσα για το νεόκοπο Ίδρυμα Ερευνών, μουσικής, τεχνών και επιστημών, που είναι δικό του, αλλά μάλλον δεν είναι η κατάλληλη στιγμή. Ίσως μια άλλη φορά τον πείσω να μου μιλήσει μόνο για το ίδρυμα. Πάντως απ’ ότι μου είπε και ο δικηγόρος του, κ. Βαγγέλης Καλαφάτης, αυτό το ίδρυμα το ήθελε από πάντα και είναι πολύ χαρούμενος που έγινε πραγματικότητα. Ένα ίδρυμα που δεν διαφέρει καθόλου από τα υπόλοιπα υπάρχοντα ιδρύματα και εν ολίγοις ο Βαγγέλης προτίθεται να αφήσει τα πάντα στην Ελλάδα. Όλη του την πνευματική και υλική περιουσία.

• Θα ήθελα πριν τελειώσουμε να μιλήσουμε και λίγο για την Αθήνα. Πως την βρίσκεις, θεωρείς ότι είναι ακόμα η διαμαντόπετρα στης γης το δακτυλίδι; (γελάει) Που το θυμήθηκες αυτό; Θεωρώ ότι παρ’ όλη την αδυσώπητη και λυσσαλέα καταστροφή που υπέστη η Αθήνα μας, διατηρεί ακόμη μια υποβόσκουσα μαγεία που αν ξέρει κανείς να την δει, μπορεί να την αισθανθεί και να την απολαύσει.
• Στη καινούργια πλατεία Ομονοίας, έχεις πάει; Πως την είδες; Α, τώρα μου μιλάς για μνημείο μεγάλης αξίας. Δυστυχώς δεν έχω τις κατάλληλες γνώσεις ή την κουλτούρα για να κατανοήσω αυτό το έργο τέχνης, αυτό το στολίδι για την πόλη μας….(γέλια)
• Πάντως δεν έχεις παράπονο. Ο Παρθενώνας φωτίζεται πια κανονικά, φωτίστηκαν και κάποια λίγα ωραία κτίρια που έχουν απομείνει, κάπως έφτιαξε το πράγμα. Κάτι έκανε ο Λαλιώτης σαν υπουργός ΠΕΧΩΔΕ. Αναμφισβήτητα.
• Έχεις παρακολουθήσει καθόλου την υπόθεση με το καινούργιο νομοσχέδιο για τα πανεπιστήμια και όλα όσα έγιναν με τους Έλληνες φοιτητές; Έχω καταλήξει ότι άλλα γίνονται και άλλα φαίνονται, και αλλά φαίνονται και άλλα γίνονται. Η παιδεία πάντως, είναι το σπουδαιότερο και πολυτιμότερο αγαθό γιατί όταν είναι αντικειμενικά σωστή, καθιστά τον άνθρωπο ελεύθερο, κάτι που ίσως δεν είναι συμφέρον για τα συμφέροντα.
• Πολύ σωστά. Και για το τέλος μια ακόμη ερώτηση. Θα εγκατασταθείς ποτέ μόνιμα στην Ελλάδα; Αν μου επιτραπεί ουσιαστικά, ίσως.
• Όλο σπόντες μου πετάς. Τι εννοείς με το ουσιαστικά; Δεν μπορεί να μην ξέρεις τι είναι ουσία και πόσο εμείς οι άνθρωποι την αποφεύγουμε.
• Θέλω άλλη μια χάρη. Να μου πεις ποιες ήταν οι αγαπημένες σου Αθηναϊκές γωνιές στην δεκαετία του ’60 και ποιες είναι σήμερα όταν έρχεσαι. Σε γενικές γραμμές πάντα, και τότε και τώρα προτιμούσα και προτιμώ τις περιοχές γύρω από την Ακρόπολη, Πλάκα, Θησείο, Αρχαία Αγορά, Κεραμικό κτλ. Μου άρεσε επίσης η παραλιακή πριν κατασκευάσουν αυτό το σιδηροδρομικό τέρας (εννοεί το τραμ).
• Σε ευχαριστώ πάρα πολύ και καλό σου καλοκαίρι.

(Μέρος αυτής της συνέντευξης δημοσίευσε στις 15 Ιουλίου 2007 το “7” της Ελευθεροτυπίας).

Κάτω φωτογραφία ο Βαγγέλης κι εγώ το 1983