Το Εμβατήριο Ραντέτσκυ είναι μυθιστόρημα του Γιόζεφ Ροτ.
Αφηγείται την ιστορία της οικογένειας φον Τρόττα από τον παππού Γιόζεφ έως τον εγγονό Καρλ Γιόζεφ. Πρόκειται για μια οικογένεια στρατιωτικών της παλιάς Αυστροουγγαρίας, οι οποίοι επί πολλά χρόνια υπηρέτησαν πιστά τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ. Αλλά το πραγματικό αντικείμενο της αφήγησης είναι η αργή αποσύνθεση της αυτοκρατορίας των Αψβούργων, που δέσποσε επί αιώνες στην Κεντρική Ευρώπη και που εντέλει θα την καταλύσει (και αυτήν, όπως και την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την αυτοκρατορία του τσάρου) ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Ένας απλός στρατιώτης από τη Σλοβενία σώζει τη ζωή του αυτοκράτορα κατά τη μάχη του Σολφερίνο. Γι’ αυτό το κατόρθωμά του θα του απονεμηθεί τίτλος ευγενείας. Αλλά στο σχολικό βιβλίο του γιου του διαβάζει μια αφήγηση του γεγονότος που απέχει από την πραγματικότητα. Για να είναι συνεπής με τον τίτλο που του δόθηκε (Ιππότης της Αλήθειας) διαμαρτύρεται για την ανακρίβεια αυτή και αποτρέπει το γιο του από τη στρατιωτική σταδιοδρομία.

Ο γιος γίνεται έπαρχος. Το μυθιστόρημα παρουσιάζει τη ζωή του, τις σχέσεις του με τον γιο του Καρλ Γιόζεφ, με τον υπηρέτη του, με το επαγγελματικό του περιβάλλον, με τον φίλο του που παίζουν μαζί σκάκι. Ακόμη θέμα της αφήγησης είναι η πορεία του Καρλ Γιόζεφ, οι σχέσεις του με τον υπηρέτη του, η ζωή στο στρατό που βρίσκεται σε αποσύνθεση. Επίσης, οι κοινωνικές εντάσεις, η αμφισβήτηση της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων, μια σειρά εξελίξεις που προδικάζουν τον θάνατο της αυτοκρατορίας.

Κι ο ανθυπολοχαγός Καρλ Γιόζεφ, με τον οποίο ταυτίζεται ο Ροτ, βγάζει τη στρατιωτική στολή, προτιμώντας την αγροτική ζωή: έχει αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να σώσει την αυτοκρατορία, όπως κι ο παππούς του είχε συνειδητοποιήσει ότι δεν ήταν κάποτε εκείνος που έσωσε τον Φρασγκίσκο Ιωσήφ στο Σολφερίνο.

«Σε όλο το μάκρος της αφήγησης μπορούμε να διακρίνουμε πολλές δραματικές σκηνές που οφείλονται μεν σε χαρισματικές επινοήσεις της στιγμής αλλά αποκρύπτουν σύνθετες σκέψεις, καθώς απλοποιούνται συγκινησιακά. Ο Τρόττα, που πηγαίνει στον Κάιζερ για να του ζητήσει χρήματα· ο Τρόττα που φοράει πολιτικά για να πάει στην ερωμένη του· ο Τρόττα που πηγαίνει στον πατέρα του. ‘Ο Περιφερειακός Διοικητής στάθηκε μπροστά στον ανθυπολοχαγό, οι μύτες από τις κομψές μπότες του άγγιζαν το μπουκάλι. Ο γιος είδε τον πατέρα του διπλό, μετά τριπλό, και η εικόνα αυτή πολλαπλασιαζόταν με κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε. Ο Καρλ Γιόζεφ ένιωσε απελπισία. Δεν είχε νόημα να δείξει σε τόσους πατεράδες το σεβασμό που μόνο στον έναν όφειλε, και να σηκωθεί… δεν στεκόταν τώρα μπροστά του αυτός, ο ένας πατέρας του, αλλά ολόκληρη διμοιρία πατεράδων…’. Η συνάντηση με τον Κάιζερ είναι επίσης ενδεικτική. Ο πατέρας του Καρλ γίνεται δεκτός από τον μονάρχη με το εξής σχόλιο: ‘Έμοιαζαν σαν δυο αδέλφια. Ένας ξένος, που θα τους έβλεπε τη στιγμή αυτή, θα μπορούσε κάλλιστα να τους περάσει για αδέλφια. Τα λευκά γένια τους, οι λεπτοί και πεσμένοι ώμοι τους, η ίδια σωματική διάπλαση δημιουργούσε και στους δυο την εντύπωση ότι στέκονταν μπροστά σε έναν καθρέφτη και έβλεπαν μέσα το είδωλό τους. Και ο ένας είχε την αίσθηση ότι μεταμορφώθηκε σε Περιφερειακό Διοικητή, τη στιγμή που ο άλλος έβλεπε τον εαυτό του μεταμορφωμένο σε Κάιζερ’. Αν ο αναγνώστης δεν μείνει με την εντύπωση ότι κάτι απερίγραπτο τον έκρουσε διαβάζοντας (… με τη μόνιμη ηχώ τού σκοτεινού θροΐσματος από τις φτερούγες του θανάτου στην ψυχή), πιθανώς είναι ταμένος για άλλα αναγνώσματα. Δεν μιλάμε για την ευρέως εννοούμενη ‘λογοτεχνία’, αλλά για γνεψίματα που την ξεπερνούν».
Ιστορικά στοιχεία

Το μυθιστόρημα αυτό δημοσιεύτηκε καταρχήν στην εφημερίδα Frankfurter Zeitung σε συνέχειες. Τον τίτλο τον έδωσε ο εκδότης Gustav Kiepenheuer. Αν και ο Ροτ έγραφε τα έργα του με ταχείς ρυθμούς, αυτό κατ’ εξαίρεση του πήρε αρκετό χρόνο. Το είχε έτοιμο ένα χρόνο αφότου είχε περάσει η συμφωνημένη με τον εκδότη του προθεσμία. Είχε κάνει και προσχέδια για το έργο, κάτι που δεν συνήθιζε. Το τέταρτο κεφάλαιο το ξανάγραψε, επειδή ξέχασε το κείμενο μέσα σ’ ένα ταξί, όντας υπό την επήρεια αλκοόλ. Σημειωτέον ότι πρόκειται μεν για το σημαντικότερο έργο του, αλλά ενώ το έγραφε έπαθε κατάθλιψη και φοβόταν ότι θα είναι μια αποτυχία.

Το εμβατήριο Ραντέτσκυ, το Radetzky March, Op. 228, το έγραψε ο συνθέτης Γιόχαν Στράους το 1848 προς τιμήν του Αυστριακού στρατάρχη Ραντέτσκυ, για τις νίκες του στην Ιταλία.
Κατ έθυμο το ακούμε κάθε Πρωτοχρονιά από την φιλαρμονική ορχήστρα της Βιέννης΄κατά την διάρκεια της καθιερωμένης Πρωτοχρονιάτικης συναυλίας, σε αναμετάδοση της ΕΡΤ.

Πηγή: google
Επιμέλεια: Χάρυ Ταλούμη Πλοίαρχου

(1107)