του +Λευτέρη Μπινιάρη*
από το περιοδικό “Φωνόγραφος”

Ο Αινιάν γεννήθηκε στον Πειραιά από επιφανή στρατιωτική οικογένεια, γεγονός που επηρέασε σημαντικά το χαρακτήρα του, γι’ αυτό ίσως υπήρξε απόλυτος και αυστηρός στην εκμάθηση των μαθητών του και γενικά στον τρόπο της ζωής του.
Σπούδασε Ανώτερα θεωρητικά και πιάνο στο Ωδείο Αθηνών με τον αείμνηστο Φιλοκτήτη Οικονομίδη, αλλά φύσει ανήσυχος και αλαζών, δεν μπόρεσε να συμμορφωθεί στην Ωδειακή νοοτροπία· ήρθε σε ρήξη με τον Οικονομίδη και αποχώρησε χωρίς να τελειώσει τις σπουδές του.
Αποσύρθηκε στο σπίτι του και άρχισε να μελετά ένα καινούργιο τρόπο διδασκαλίας και εκμάθησης των θεωρητικών μαθημάτων, αφού είχε επισημάνει δεόντως τις ελλείψεις ή τα κενά που παρουσιάζουν οι σχολές του Ωδείου σ’ αυτόν τον τομέα. ‘Ετσι δημιούργησε μια Σχολή δική του με ξεχωριστό τρόπο εκμάθησης των θεωρητικών μαθημάτων (Σολφέζ – Κλίμακες – Συγχορδίες – Αρμονία – Αντίστιξη), που όσοι είχαν την τύχη να μαθητεύσουν κοντά του βγήκανε αληθινοί μουσικοί. Αυτό το λέω ανεπιφύλακτα, γιατί υπήρξα από τους πρώτους μαθητές του που άρχισαν το 1941 και τελείωσα τη θεωρητική Σχολή το 1945 και αργότερα αποφοιτώντας από το ΕΛΛΗΝΙΚΟ Ωδείο το 1956, μου δόθηκε η ευκαιρία να διαπιστώσω ότι η Σχολή ΑΙΝΙΑΝ παρέμενε ασύγκριτη στον τομέα αυτό.

Τον ΑΙΝΙΑΝ πρωτογνώρισα το 1941 στην οδό Κριεζώτου 8 στην Αθήνα, όπου είχε τη Σχολή του σ’ ένα υπόγειο! Δίπλα στην είσοδο είχε ένα καθρέφτη μ’ ένα ανάποδο κλειδί του ΣΟΛ και από κάτω τη λέξη «ΑΙΝΙΑΝ». Η Χορωδία του, μικτή, αποτελείτο από 20 κορίτσια 12-18 ετών -μουσικά θαύματα- και 20 άντρες που προέρχονταν από Ωδεία ή από πεπειραμένα χορωδιακά στελέχη. Αναφέρω μερικά ονόματα όπως τον Βασίλη Δημητρόπουλο, πτυχιούχο τραγουδιού Ωδείου Αθηνών – σολίστα-, του Παπαοικονόμου, Δ/ντή του Ταμείου Παρακαταθηκών Αθηνών και Δ/ντού εκκλησιαστικής Χορωδίας Αγίου Βασιλείου Μετσόβου Αθηνών, τον Σγαρίγιαννη, δικαστικό υπάλληλο, τους Μαραγκίδη και Πλέσσα της Λυρικής Σκηνής, μπάσσους και τον θαυμάσιο μπάσσο -σολίστα- Αλέκο Δημήτριεφ. Τη χορωδία αυτή ετοίμαζε, για να προσληφθεί στη Μητρόπολη Αθηνών επί Αρχιεπισκόπου ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ. Παρά το γεγονός όμως ότι θα ήταν μια πρωτότυπη λειτουργική μυσταγωγία, δεν είχε αίσιο πέρας κι έτσι η χορωδία επανήλθε στο δικό της ρεπερτόριο που κυριαρχούσε το κλασσικό τραγούδι. Παρέλειψα να σας πω ότι τα κορίτσια της χορωδίας καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής διέμεναν, εσώκλειστα, σ’ ένα αρχοντικό σπίτι στο Μαράσλειο, ιδιοκτησίας Νίτσας Κωνσταντοπούλου αδελφής της γνωστής Πειραιώτισσας Αθηνάς Δηλαβέρη. Ήταν προσφορά της στο πρόσωπο του ΑΙΝΙΑΝ τον οποίο θαύμαζε και κυριολεκτικά λάτρευε. Τα κορίτσια αυτά τρεις ώρες το πρωί και τρεις το απόγευμα κάνανε θεωρητικά μαθήματα: Εξ αυτών τρεις αριστούχες προσελήφθησαν με διαγωνισμό στη Συμφωνική Ορχήστρα Αθηνών παμψηφεί με ΑΡΙΣΤΑ!

Όπως είπαμε ο ΑΙΝΙΑΝ, πάντα ανήσυχος και πρωτότυπος, μια μέρα του 1943 μπήκε στην αίθουσα δοκιμών και εμβρόντητοι ακούσαμε να διαλύει το αντρικό τμήμα και το γυναικείο να το μετατρέπει σε ορχήστρα πνευστών. Προφανώς είχε έρθει σε συνεννόηση με ιδιοκτήτη κεντρικού καταστήματος (χορτοφαγίας) στην Ομόνοια το οποίο εκτός της σάλας, διέθετε και καμμιά εικοσαριά σκαλοπάτια που κατέληγαν σε πατάρι. Σε κάθε σκαλοπάτι λοιπόν παρέταξε τις μαθήτριες του με τα όργανα τους, ντυμένες με άσπρες μακριές εσθήτες που έτερπαν τους θαμώνες με τις υπέροχες μελωδίες τους.

Κάποια μέρα βρέθηκε ένας Αιγύπτιος «μάναντζερ» ο οποίος του πρότεινε να πάει σε μεγάλα κέντρα στην Αίγυπτο και Βηρυττό με την ορχήστρα του. Έμεινε στο Εξωτερικό δύο χρόνια για να επιστρέψει με πρόσκληση σε κέντρα της Θεσσαλονίκης, όπου και παρέμεινε άλλα δύο χρόνια. Επέστρεψαν μετά στην Αθήνα, διέλυσε την ορχήστρα και τη χορωδία και επεδόθη ξανά στην Ανδρική χορωδία η οποία έμελλε να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στη Ραδιοφωνία και σε πλείστες συναυλίες που άφηναν εποχή.

Έγραφε συνεχώς καινούργια τραγούδια, όπως τα γνωστά (Ξαστεριά, Λείπεις εσύ, Στη Βεράντα σου, Σερενάτα, Κάτω στο γιαλό, Το Γατάκι, ο Ντιντής) και πλείστα εκκλησιαστικά. Σ’ αυτήν τη χορωδία μετείχαν οι: ο αείμνηστος Πέτρος Τζαφέρης, Δ/ντής Σκηνής της Λυρικής Σκηνής, ο Διονύσιος Θεοδωράτος με το ψευδώνυμο «ΜΑΡΓΕΤΗΣ» που πέθανε στο παλκοσένικο, ενώ διηύθυνε τη χορωδία του, ο Γιώργος Κακίτσης, ο Ντίνος Χάλαρης, ο Γιώργος Ζαφειράτος, ο Χρηστάγγελος, ο Σαρφάτης, μπάσσος της Λυρικής Σκηνής και άλλοι.

Η χορωδία με την επωνυμία «ΑΡΜΟΝΙΑ ΑΙΝΙΑΝ» θα μείνει για πολλά χρόνια σταθμός σε ακροαματικότητα στη Ραδιοφωνία. Κάναμε μία η δύο εκπομπές τη βδομάδα με ρεπερτόριο Ελλήνων και ξένων συνθετών και κάθε 15η Κυριακή το πρωί με κομμάτια της Θείας Λειτουργίας. Παράλληλα οργάνωσε μια μεγάλη ορχήστρα πνευστών ελαφράς μουσικής στη Ραδιοφωνία, η οποία γρήγορα κατέκτησε τόσο τους υπεύθυνους του Σταθμού όσο και το ακροαματικό κοινό. Αυτό το εκμεταλλεύτηκε ο ΑΙΝΙΑΝ ανοίγοντας πόλεμο και γράφοντας καυστικά σχόλια στη «ΒΡΑΔΥΝΗ» ενάντια στις άλλες ορχήστρες του σταθμού, ότι τάχα ήσαν κατώτερες ποιοτικά κι έπρεπε να καταργηθούν, γεγονός που απέβη εις βάρος του ΑΙΝΙΑΝ με αποτέλεσμα να σταματήσουμε τη συνεργασία μας με το σταθμό.

Αλλά ο ΑΙΝΙΑΝ είναι πάντα τυχερός. Καλείται από το Δήμαρχο Λαμιέων να οργανώσει Δημοτική Χορωδία. Ο ΑΙΝΙΑΝ διακατεχόμενος πάντα από την επιθυμία να μάθουν όλοι οι νέοι μουσική, προτείνει στο Δήμαρχο να ιδρύσει Σχολή με εσώκλειστα παιδιά από όλη την Ελλάδα. Ο Δήμαρχος αποδέχεται κι έτσι ο ΑΙΝΙΑΝ αρχίζει ένα νέο κύκλο μουσικής παιδείας που οι Συναυλίες της Λαμιακής χορωδίας έμοιαζαν περίπου με αυτές της παιδικής χορωδίας της Βιέννης. Δημιουργήθηκε ένας ντόρος σε όλη την Ελλάδα που του γίνεται αμέσως πρόσκληση από το Δήμαρχο Πειραιά κ. Κυριακάκο να κάνει Δημοτική χορωδία στον Πειραιά.

O Αινιάν τότε αντιμετώπιζε, με την αντιπολίτευση του Δήμου Λαμιέων, προβλήματα που αφορούσαν μεγάλες οικονομικές δαπάνες της χορωδίας κι έτσι βρήκε κατάλληλη την ευκαιρία να δεχτεί την πρόσκληση του Δημάρχου Πειραιά. Έχοντας έτοιμα παιδιά από τη Λαμία, συγκρότησε αμέσως τη Χορωδία, την οποία παρουσίασε αμέσως στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά σ’ ένα πρόγραμμα κλασσικού ρεπερτορίου, το οποίο έκλεισε με το περίφημο «Αλληλούια» από τον ΜΕΣΣΙΑ του «Χαίντελ». Ήταν μια συναυλία περιωπής, την οποία παρακολούθησαν όλες οι αρχές της πόλης, άνθρωποι της τέχνης και πλήθος κόσμου. Παράλληλα καθιέρωσε Κυριακάτικες συναυλίες στο Δημοτικό Θέατρο, κυρίως για να τις παρακολουθούν μαθητές των Σχολείων. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι μαθητές άκουγαν από κοντά την τεχνική του χορωδιακού τραγουδιού, εδελεάζοντο και πολλοί από αυτούς εγγράφοντο στη Δημοτική Χορωδία, η οποία σε διάστημα έξη μηνών είχε 200 και πλέον μαθητές από τους οποίους επέλεγε ο ΑΙΝΙΑΝ τους ταλαντούχους.

Ήταν μια εποχή που μεσουρανούσε, γιατί έβλεπε ότι η Μουσική του Σχολή αποτελούσε παράδειγμα προς μίμηση. Ήταν τέτοιο το πάθος του να μάθει η νεολαία Μουσική, που μια φορά ταξιδεύοντας με ταξί από Πειραιά για Αθήνα, στην περιοχή του Νέου Φαλήρου, συνέπεσε να φεύγουν από το γήπεδο του Καραϊσκάκη εκατοντάδες οπαδοί του «ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΥ» και με ρωτάει: «Πού πηγαίνουν όλοι αυτοί οι νεαροί;» δεδομένου ότι αγνοούσε παντελώς το ποδόσφαιρο· και όταν του απάντησα ότι είναι οπαδοί του ποδοσφαίρου είπε: «Για φαντάσου, ρε Λευτέρη, να ήσαν όλοι αυτοί μαθητές μου!!».

Εν τω μεταξύ ζύγωναν οι Δημοτικές εκλογές, έφυγε ο Κυριακάκος και η νέα Δημοτική Αρχή δεν ενέκρινε τις μεγάλες δαπάνες της χορωδίας, με αποτέλεσμα να χαθεί μια τέτοια προσπάθεια! Έτσι ξαναγύρισε ο ΑΙΝΙΑΝ και πάλι στην Αθήνα και άρχισε τις προσπάθειες για μια νέα χορωδία. Συγκέντρωσε πάνω από 80 νέους και παλιούς χορωδούς, έφτιαξε Σύλλογο με την επωνυμία, όπως και πρώτα, «ΑΡΜΟΝΙΑ ΑΙΝΙΑΝ». Εκτός από το νέο φυτώριο μετείχαν ο πρωτεργάτης Γιώργος Κακίτσης, πιστός και αφοσιωμένος συνεργάτης του –γνωστός Μαέστρος-, ο Γιώργος Παπαθανασίου, -μαέστρος μιας νεοσύστατης Δημοτικής Χορωδίας Νίκαιας-, ο Σπύρος Βλασσόπουλος, η Χρύσα Αποστολάτου, Δ/ντης Χορωδίας Ζωγράφου, και ο Διονύσης Σαββόπουλος, λαοφιλής συνθέτης και τραγουδιστής. Πολλοί από τους παλιούς και νέους μαθητές του διδάσκουν σε Ωδεία ή είναι μαέστροι χορωδιών. Παρέλειψα να σας αναφέρω τρεις αριστούχες μαθήτριες του, που στη δεκαετία 1950-1960 άφησαν εποχή στο Ραδιόφωνο με τις υπέροχες εκπομπές τους ως «ΤΡΙΟ ΜΕΛΟΝΤΙ»…

Ο ΑΙΝΙΑΝ υπήρξε Μποέμ στη ζωή του. Έκανε παρέα πάντα με συνεργάτες του και ήταν λιτοδίαιτος. Περιοριζόταν σε μια μοσχαρίσια μπριζόλα με το ανάλογο κρασάκι του. Επίσης του άρεσαν τα Κυριακάτικα πρωινά σε μπακάλικα με σολομό και ντομάτες που τις έκοβε στη μέση, έβαζε ρίγανη, ψηλό κρεμμυδάκι και αλατοπίπερο και ένωνε τις δύο φέτες. Αφού στράγγιζαν καλά τις άνοιγε και τις έκοβε σε κανονικά κομμάτια. Ήταν πράγματι μια δική του ασυνήθιστη λιχουδιά. Σύχναζε πάντα στον Πειραιά, τον οποίο λάτρευε. Ήταν επιστήθιος φίλος με τον αείμνηστο Πειραιώτη μαέστρο, Γιώργο Τσαρή, από το 1928, όταν ο ΑΙΝΙΑΝ για πρώτη φορά προσελήφθη ως καθηγητής Μουσικής στο πρότυπο Λύκειο «ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΥ» στον Πειραιά και είχε δημιουργήσει μια καταπληκτική χορωδία κοριτσιών. Ήταν φιλόκαλος και στη συντροφιά του πέρα από τις χρήσιμες συμβουλές του δεν έδειχνε ο κέρβερος στις δοκιμές της χορωδίας.

Επινόηση του ήταν το αξέχαστο «Κ» που χρησιμοποιούσε για μια σύγχρονη ομαδική «ατάκα» της χορωδίας. Εξ άλλου και πριν από κάθε δοκιμή «κούρντιζε» τη χορωδία επί ένα τέταρτο της ώρας, χρησιμοποιώντας δύσκολες μετατροπές συγχορδιών –PRIMA-VISTA– που νόμιζε κάνεις ότι άκουγε συμφωνική Ορχήστρα.

Αντιλαμβάνεστε, τι μουσική καλλιέργεια διέθεταν αυτοί οι χορωδοί που, σε κλάσματα δευτερολέπτων, αλώνιζαν στην κυριολεξία δύσκολες μετατροπίες που για να τις γράψεις μόνο σαν θέματα Αρμονίας θα χρειαζόσουνα τουλάχιστον μισή ώρα. Η διδασκαλία του στα θεωρητικά μαθήματα (κλίμακες – συγχορδίες – καλές και κακές διαδοχές – Αρμονία – Αντίστιξη) θα παραμείνει μια σπάνια παρακαταθήκη Μουσικής τελειότητας που θα τιμά αιώνια το όνομά του. Ευτυχείς όσοι μαθήτεψαν σ’ αυτή!!

Για μένα ο ΑΙΝΙΑΝ υπήρξε ένας φωτεινός δάσκαλος, ξεχωριστός φίλος και συνεργάτης. Αν τον πίκρανα στα 25 χρόνια συνεργασίας μας, του ζητώ να με συγχωρέσει!
Πέθανε από καρκίνο το 1983. Ας είναι Αιωνία η μνήμη του.

Ο Γ. Χ. Ζαφειράτος για τον Αλέκο Αινιάν:
Με βαθιά συγκίνηση μα και με ανείπωτη χαρά, σας στέλνω λίγα στοιχεία, που διατηρήθηκαν στο αρχείο μου, γι’ αυτόν τον μεγάλο δάσκαλο, γι’ αυτόν τον μεγάλο μαέστρο, γι’ αυτόν τον Μάγο του ήχου. Ας μην θεωρηθώ υπερβολικός. Όσοι είχαν την τύχη και την τιμή να τον γνωρίσουν, και να διδαχθούν τη μαγία του ήχου κοντά του, είμαι βέβαιος πως θα με καταλάβουν. Ήτανε ένα ιερό τέρας της τέχνης, που πήγαινε 100 χρόνια μπροστά της εποχής του. Ποιος μπορεί να ξεχάσει από μας που ζήσαμε κοντά του, την ελαφρά ορχήστρα της ραδιοφωνίας που πετούσε στα μαγικά του χέρια; Ποια μπορεί να ξεχάσει τις μαγικές συναυλίες της Αντρικής μα και της Μικτής χορωδίας. Ποιος μπορεί να διανοηθεί ταυτόχρονη ορχήστρα και χορωδία από τους ίδιους ανθρώπους. Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη δημιουργία του κόσμου, στο θέατρο Γκλόρια; Τριάντα άνθρωποι μια να τραγουδούν και μια να παίζουν τα όργανά τους· πιστέψτε πως φάνταζαν Άγγελοι, που ‘χαν κατέβει απ’ τον ουρανό. Αξέχαστο θα μου μείνει η χαρά και το κλάμα του Μεγάλου Μάριον Βάρβογλη, που η μουσική του αξία και ταυτότητα, κυκλοφορεί παντού στην Ευρώπη· ό,τι μα ό,τι και αν πει ή να γράψει και γι’ αυτό το πολυσύνθετο ταλέντο, το θεϊκό, θα ‘ναι πολύ, μα πάρα πολύ λίγο. Θερμά συγχαρητήρια, στο περιοδικό σας, και στον αγαπημένο μου φίλο Λευτέρη Μπινιάρη, για ό,τι έχει να πει και να γράψει για το μεγάλο μας Δάσκαλο. Τα μάτια μου είναι βουρκωμένα, και με πνίγει η συγκίνηση. Μα για σκεφθείτε! Σαράντα πέντε χρόνια πίσω, δεν είναι μικρό πράγμα.

* Ο Λευτέρης Μπινιάρης γεννήθηκε στον Πειραιά. Φοίτησε κατ’ αρχή στη Μουσική Ακαδημία «ΑΙΝΙΑΝ» Κριεζώτου 8 στην Αθήνα, από το 1941 μέχρι το 1946, περατώσας τις σπουδές «ΑΙΝΙΑΝ» (σολφέζ, κλίμακες, συγχορδίες, καλές και κακές διαδοχές, αρμονία, αντίστιξη). Τελειοποίησε τις Ανώτερες θεωρητικές του σπουδές στο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΩΔΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, αποφοιτήσας το 1956 με Άριστα. Από το 1943 μέχρι σήμερα έχει οργανώσει και έχει διευθύνει κατά σειρά τις ακόλουθες χορωδίες: «ΛΕΣΧΗΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ» 80μελή χορωδία κοριτσιών επί 35 χρόνια. Τη «Χορωδία Πειραιώς» επί δεκαπενταετία, τη «Χορωδία Νίκαιας» την περίφημη αυτή χορωδία που επί 30 ολόκληρα χρόνια διακρινόταν για τις εξαίρετες εμφανίσεις της εντός και εκτός Ελλάδος, τη «Χορωδία ΚΑΛΥΒΙΩΝ ΘΩΡΙΚΟΥ», τη «Χορωδία ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ» και από το 1980 είναι διευθυντής της μικτής «Χορωδίας Σαλαμίνας» – ΑΠΟΛΛΩΝ – μέχρι σήμερα. Έχει τιμηθεί με 4 χρυσά μετάλλια, 10 και πλέον Αργυρά και πλείστα τιμητικά διπλώματα. Πρόσφατα τιμήθηκε από την ΕΧΕ με την Ανώτατη τιμητική διάκριση.

(2025)